مسیر سبزتر تهران از ۴۳ سال پیش تاکنون /بیش از یک میلیون و ششصدهزار اصله درخت تهرانی شناسنامه دارند

گروه جامعه خبرگزاری فارس، توسعه و توجه به فضای سبز در جهان امروزی یکی از شاخصه های رشد یافتگی کشورها به شمار می آید، بسیاری از متخصصان شهری ایجاد فضای سبز را راه حلی مطلوب برای حل بسیاری از مشکلات حاد شهری می دانند که علاوه بر ارتقای کیفیت منظر شهر می‌تواند از آلودگی هوا نیز پیشگیری کند.

مساله ای که پیش از انقلاب اسلامی چندان مورد توجه قرار نگرفته بود، و تهران پایتخت که هر روز به وسعتش افزوده می شد، خاکستری تر و سیمانی تر می شد، اما پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی با توجه به  افزایش سهم سرانه های خدماتی به منظور توسعه عدالت اجتماعی  با توجه به افزایش جمعیت، توسعه فضای سبز در دستور کار سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران قرار گرفت که خوشبختانه نتایج شگرفی را از سال ۱۳۶۵ تا کنون شاهد بوده ایم.

محمد علی مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران که عنوان قدیمی ترین مدیر شهری را هم با خود به یدک می کشد، کارنامه موفقی از  توسعه فضای شهری در دوران خدمتش در این سمت به جای گذاشته است. وی در گفت و گو با خبرنگار فارس به تشریح این پیشرفت های مدیریت شهری برای توسعه فضاهای سبز طی ۴۳ سال گذشته پرداخت. که متن این مصاحبه در ادامه آمده است.

پرونده کوچک فضای سبز پیش از انقلاب در تهران

فارس: برای توسعه فضاهای سبز شهر تهران در ۴ دهه اخیر چه اقداماتی انجام شده است؟

تاکنون چهار مرحله شامل توسعه فعالیت های فیزیکی، ‌توجه به اقدامات ترویجی آموزشی، گسترش فضاهای سبزمجاور راه ها و بزرگراه ها و بالاخره مرحله توسعه جنگل کاری برون شهری، را در چارچوب یک برنامه بلندمدت و جامع در دستور کار خود قرار داده ایم، در حالیکه تا قبل از سال ۱۳۵۸ عمده فعالیت فضای سبز شهر تهران را می‌توان در احداث ۷۵ بوستان و حدود ۲۹۳۷ هکتار جنگل کاری خلاصه کرد.

در حال حاضر هدف عالی سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران دست یابی به توسعه پایدار فضای سبز و بهبود محیط زیست شهری و معیارهای آن مورد توجه و محور تصمیم گیری قرار دارد.

سرانه فضای سبز درون شهری تا قبل از پیروزی انقلاب بالغ بر ۱  مترمربع بود

فارس: برای رسیدن به این هدف چه برنامه هایی را در نظر گرفته اید؟

فرآیند برنامه ریزی و اجرای فعالیت ها شامل شناخت، مطالعه، طراحی، احداث، گسترش، نگهداری، ارزیابی و مدیریت فضاهای سبز شهر تهران در چارچوب روندی متحول و پویا طی چهل و سه سال گذشته با هدف ارتقاء کمی و کیفی وظایف، به طور مستمر در معرض تغییر و تحول سازنده قرار داشته است که به طور خلاصه مواردی از آن را بیان می کنم.

به منظور افزایش سرانه فضای سبز با وجود اینکه سرانه فضای سبز درون شهری تا قبل از پیروزی انقلاب بالغ بر ۱  مترمربع بوده است. با توجه به اقدامات انجام شده و در دست تکمیل، سرانه فضای سبز درون شهری  هم اکنون به ۴۵/۱۶ متر مربع رسیده است.

برای احداث بوستان‌های شهری در سطوح محلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز همانطور که در ابتدا اشاره کردم تا قبل از پیروزی انقلاب تعداد بوستان های شهر تهران ۷۵ بوستان بوده است. و زحمات زیادی کشیده شده و هم اکنون  تعداد بوستانهای شهر تهران به ۲۳۲۱ بوستان رسیده است.

همچنین در جهت حفظ توازن طبیعت و محیط زیست در گستره شهر تهران، طرح کمربند سبز به عنوان یک راهبرد اساسی آغاز شده که هم‌اکنون نیز در حال پایش و استمرار است.

ایجاد کمربندی سبز شهر تهران  از دولت شهید رجایی کلید خورد 

فارس: اگر بخواهیم نگاه مقایسه ای داشته باشیم تا قبل از پیروزی انقلاب مساحت جنگل کاری ها و بوستان های شهر تهران چقدر بوده است؟

تا قبل از پیروزی انقلاب مساحت جنگل کاری ها و بوستان های شهر تهران جمعاً ۳۴۲۰ هکتار بود که هم اکنون این مساحت به ۵۸۱۷۲ (پنجاه و هشت هزار و یکصدو هفتادو دو)  هکتار رسیده است.

برای توسعه کمربند سبز پیرامون شهر تهران در سال ۱۳۵۹ دولت شهید رجایی طرح کمربند سبز جنوب شهر تهران را به مساحت ۵ هزار هکتار مصوب کرد که بعدا طرح کمربندسبزپیرامون شهرتهران به مساحت پنجاه هزار هکتار در کمیسیون صنعت، اقتصاد و محیط زیست هئیت دولت مطرح و پس از تصویب به شهرداری تهران ابلاغ شد.

سپس سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران به عنوان مجری این طرح را آغاز و خوشبختانه تاکنون ۴۳۸۵۲ (چهل و سه هزار و هشتصدو پنجاه و دو ) هکتار آن به بهره برداری رسیده است و در سال جاری هم توسعه ۱۲۵۰ هکتار از این طرح در دست اقدام است که انشاءالله تا ۱۵ اسفند ماه سال جاری مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.

استفاده از گونه ‎های گیاهی مقاوم و با نیاز آبی حداقلی و سازگار با شرایط اقلیم شهر تهران

فارس: در توسعه کمربند سبز شهر عموما از چه گونه های گیاهی استفاده می شود؟

در طرح کمربند سبز تماماً از گونه ‎های گیاهی مقاوم و با نیاز آبی حداقل و سازگار با شرایط اقلیم شهر تهران استفاده می شود و جهت آبیاری نهال‎ های کاشته شده روش آبیاری تحت فشار با استفاده ار منابع ذخیره آب ژئوممبران  به کار گرفته می شودکه این روش بهره برداری بهینه از منابع آبی و هم‎چنین کاهش هزینه آبیاری از طریق حذف تانکر آبیاری را به دنبال دارد.

علاوه بر موارد اعلام شده موارد دیگری نیز در حال انجام است که عموماً بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران آغاز است که مثل توسعه فضای سبز در حاشیه بزرگراه‌های شهر تهران که با توجه به راهکارهای مرتبط با عناصر طبیعی در طراحی شهری، نقش چندگانه سبز راه‌ها در محیط‌های شهری به عنوان عناصر زنده و کارا، در افزایش کیفیت‌های زیست‌پذیری شهر مشخص شده است. سبز راه‌ها در شهرهای امروزی، کم‌تر به صورت منفرد مطرح هستند؛ غالباً، مجموعه‌ای از سبز راه‌ها به عنوان شبکه سبز راهی در مقیاس‌های مختلف محله‌ای، ناحیه ای، منطقه ای، شهری و فرا شهری و حتی کشوری برنامه ریزی و طراحی می‌شوند.

علاوه بر جنبه های زیستی و عملکردهای سبزراه به عنوان دالان های اکولوژیک در بستر شهری و نقش مؤثر آنها در مدیریت آب های سطحی و سیلاب، سبز راه ها می توانند در اتصال جاذبه های گردشگری و ارتقاء کیفیت های بصری مفید باشند.

در همین راستا در بعد از پیروزی انقلاب بیش از ۳۷۰ کیلومتر در مسیر رفت و برگشت تبدیل به فضای سبز شده اند که از مهمترین آنها می توان به حاشیه بزرگراه های شهید مدرس، شهید همت، شهید باکری، شهید شوشتری، امام علی (ع)، امام رضا (ع)، شهید حکیم و … اشاره کرد.

فارس: ساماندهی و احیاء درختان چنار خیابان حضرت ولیعصر (عج) چطور؟

این طرح هم یکی از طرح های در حال اجراست،  بیش از ۳۴۰۰ اصله درخت چنار سالم با سن تقریبی  ۱۰ تا ۱۵ سال  به صورت روتبال در این خیابان کاشته شده است.

فارس: یکی از مهمترین مسائل محیط زیستی درحوزه توسعه فضاهای سبز شهری مربوط به آبیاری است آن هم در کشورما که با تنش آبی مواجه است، چه فکری برای مدیریت آن شده است؟

شبکه آب خام به مثابه شبکه دوم آب تهران است، طرح جامع آب خام شهر تهران به منظور انجام مطالعات و طراحی تفصیلی نیاز آب خام فضای سبز شهر تهران و بررسی و شناسایی پتانسیل های آب های سطحی و پساب تصفیه خانه های فاضلاب تدوین شده است.

مهمترین رئوس طرح جامع آب خام شهرتهران عبارت است از: شناسایی منابع جدید آب خام جهت آبیاری فضای سبز و سایر مصارف شهری، که مهمترین این منابع عبارت اند از پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر تهران و چاه ها و قنوات و روان آب های سطحی، دوم اولویت بندی و اجرای طرح های آبرسانی و آبیاری تحت فشار و سوم  تغییر الگوی کاشت شهر تهران براساس استفاده از گونه های مقاوم در برابر کم آبی و سازگار با شرایط آب و هوایی شهر.

در چارچوب اهداف شبکه آب خام، طی سال های اخیر به منظور ایجاد پشتوانه مناسب برای آبیاری  فضای سبز در شرایط خاص و بحرانی و ذخیره نزولات آسمانی و روان آب های سطحی تعداد ۶۵۴ مخزن با گنجایش ۱۳۲۰۰۰۰ (یک میلیون و سیصدو بیست هزار) مترمکعب تا کنون احداث شده است.

تهیه شناسنامه الکترونیک برای درختان شهر تهران با نصب تراشه های الکترومغناطیسی

فارس: برای توسعه مشارکت های مردمی چه اقدامی کرده اید؟

ایجاد مراکز منطقه‌ای آموزش گل و گیاه و آموزش‌های مردمی فضای سبز که تعداد این مراکز هم اکنون به  ۹۳  مرکز رسیده است.  در این مراکز هرساله جمعا بیش از پانصدهزارنفرتحت پوشش برنامه آموزش مردمی قرار می گیرند. (حضوری ـ مجازی و جشنواره ای)، تهیه شناسنامه الکترونیک برای درختان شهر تهران هم حائز اهمیت بوده است.

در گذشته در بسیاری از مناطق و کشورها از روش‌های شناسایی درختان نظیر پلاک و سایر علامت‌گذاری‌ها استفاده می‌شده است. این روش‌های شناسایی از نظر نگهداری سوابق سلامتی و وضعیت درخت کمک شایانی به حراست از این درختان نمی‌کنند و بعضاً پلاک‌ها شرایط ناخوشایندی را نیز برای درخت ایجاد می‌کنند ضمناً در این سیستم‌ها درصد نسبتاً بالایی خطا نیز در هنگام جمع‌آوری اطلاعات وجود دارد.

هدف از تهیه شناسنامه الکترونیک، شناسنامه‌دار کردن درختان شهر تهران با استفاده از فناوری‌های نوین (نصب تراشه های الکترومغناطیسی در تنه درخت) بوده است تا سازمان بوستان‌ها با ایجاد یک بانک اطلاعاتی بتواند نسبت به حفظ و مدیریت بهینه فضای سبز موجود اقدام کند.

بیش از یک میلیون و ششصد هزار اصله از درختان شهر تهران  پلاک‌کوبی شده‌اند

فارس: برای ایجاد بانک اطلاعاتی پلاک گذاری کرده اید؟ پلاک گذاری چه تعداد درخت انجام شده است؟

تاکنون بیش از یک میلیون و ششصد هزار اصله از درختان شهر تهران  با این روش پلاک‌کوبی شده‌اند همچنین با توجه به پیشرفت های حاصله مقرر شده است تا همزمان با استفاده از تراشه های الکترومغناطیسی از روش های دیگری همچون استفاده از سامانه های تصاویر ماهواره ای و سامانه ای که جهت ثبت اطلاعات فضای سبز شهر تهران هم اکنون در دست تهیه است استفاده شده تا این روند از سرعت مناسب تری برخوردار شود.

نمایشگاه‌های گل و گیاه پر مخاطب‌ترین برنامه‌های سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران

فارس: سالیانه شاهد برگزاری نمایشگاه های بین‌المللی و فصلی گل و گیاه هستیم، اهداف این نمایشگاهها چیست؟

سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران تاکنون نسبت به برگزاری هجده نمایشگاه بین‌المللی گل و گیاه در شهر تهران را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کرده و همچنین هشت نمایشگاه فصلی گل و گیاه نیز را نیز در محل دائمی نمایشگاه‌های تخصصی شهرداری تهران در ضلع جنوبی بوستان گفتگو برگزار کرده است.

آمارها حاکی از آن است که نمایشگاه‌های گل و گیاه از جمله پر مخاطب‌ترین برنامه‌های سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران بوده و علاوه برتأثیر مثبت روانی و بصری، به رونق بازار گل و گیاه داخلی کمک کرده و به عنوان عنصری موثر در کاهش عوارض منفی زندگی شهری، عمل می کند. (متاسفانه در دو سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا و مصوبات ستاد ملی کرونای کشور این نمایشگاهها برگزار نشده است)

شناسنامه باغات شهر تهران برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تهیه شد

فارس: یکی از نگران کننده ترین بحث ها در حوزه فضای سبز و محیط زیست شهر تهران مربوط به حفاظت از باغات و اراضی مشجر تهران است، که متاسفانه به دلیل ساخت و سازهای بی رویه بخش مهمی از خانه باغ ها و باغات و اتصال روستاهای اقماری از بین رفته اند، برای حفظ باقیمانده این باغات چه می کنید؟

طی سال‌های اخیر حفظ، تملک و تبدیل باغات به بوستان‌های شهری از اولویت‌های سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران بوده است. که از جمله اقدامات صورت گرفته در این راستا می توان به تملک بیش از ۷۵ قطعه باغ و تبدیل آن به بوستان عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد.شناسنامه باغات شهر تهران برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تهیه شد و هر ساله نیز در حال بروزرسانی است.

برنامه عملیاتی طرح جامع فضای  سبز شهر تهران در دست تدوین است

فارس: هوشمند سازی تهران از اولویت های مدیریت شهری ششم عنوان شده است، آیا این مساله در فرآیندها و فعالیت های مرتبط با فضای سبز هم نمودی دارد؟

بله، امکان سنجی، برنامه ریزی و هدایت راهبردی و طراحی سامانه ها در جهت هوشمند سازی سازمانی از طریق توسعه سامانه های مرتبط با ماموریت ها از جمله: توسعه خدمات الکترونیک و چابک سازی سیستمی در گردش پرونده ها و آرشیو اسناد کمیسیون ماده ۷ و اقدام  به طراحی و تولید سامانه مکانیزه کمیسیون ماده هفت و آرشیو الکترونیک اسناد، همچنین طراحی و ایجاد سامانه اطلاعات مکانی باغات و فضای سبز  از طریق بارگذاری اطلاعات اراضی مشجر بالای ۵۰۰ متر مربع مناطق بیست و دو گانه بر روی سامانه از جمله این اقدامات است.

طراحی سامانه اطلاعات مکانی فضای سبز از طریق  استانداردسازی مفاهیم و همسان سازی آیتم ها وعناوین (لایه های مکانی) در سامانه و انجام فاز اول شامل “شناسایی و به روز رسانی موقعیت پارکها در سطح مناطق“  وبه روزرسانی اطلاعات بوستان ها شامل مساحت و جانمایی بر روی سامانه اطلاعات مکانی و بروز رسانی فضای سبز معابر شهر تهران هم از این طریق انجام می شود.

طراحی سامانه مدیریت کارگران فضای سبز، بهره برداری از سامانه آمار و تحلیل اطلاعات بوستانها و فضای سبز، راه اندازی و پیاده سازی سامانه شناسایی و ثبت نام پیمانکاران حقوقی و حقیقی، راه اندازی و عملیاتی سازی سامانه قراردادها، مناقصات و پیمانکاران، سامانه تشخیص صلاحیت افراد حقیقی و حقوقی پیمانکاران، بهره برداری از سامانه جامع املاک هم از طریق این سازمان دنبال می شود.

ما به منظور توسعه خدمات الکترونیک، دامنه اطلاعات و جامعیت محتوا در ساب پرتال ( بخش ثبت نام آنلاین)، معرفی پروژه ها، کتابهای الکترونیک، مدیریت HSE، عملکرد جاری، بخش کودکان و .. همچنین  ارتقاء دانش آی تی دست اندرکاران فضای سبز از طریق برگزاری دوره های آموزشی  و استفاده‌های چند منظوره فرهنگی ـ تفریحی ـ آموزشی و ترویجی از عرصه های فضای سبز اقدام کرده ایم.

شاید لازم باشد که از  فعالیت های انجام شده در این زمینه هم چند مساله را عنوان کنم،   تهیه ۵۵۰ عنوان دستورالعمل علمی و کاربردیدر خصوص مسائل فضای سبز شهری، تهیه بیش از ۶۰ عنوان طرح تحقیقاتی در خصوص مشکلات فضای سبز شهر تهران،تالیف و چاپ بیش از ۷۰ عنوان کتاب تخصصی در خصوص فضای سبز شهری،  اقدام لازم در خصوص کاشت هزاران اصله نهال در سطح شهر تهران و توزیع رایگان نهال جهت کاشت در منازل شهروندان،    کاشت میلیون‌ها پیاز گل لاله در بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران (میهمانی لاله‌ها، گرامی‌داشت شهدای گرانقدر) ، برگزاری هزاران دوره کارشناسی و دو دوره کارگری به منظور آموزش دست اندرکاران فضای سبز شهر تهران با هدف ارتقاء آگاهی و توان اجرایی آنان در زمینه نگهداری و توسعه فضای سبز، تغییر الگوی کاشت چمن با کاشت گیاهان پوششی همیشه سبز با نیاز آبی کم به ویژه در پروژه های جدید، هنگام ترمیم و واکاری قطعات قدیمی، مناسب سازی بوستانها و فضای سبز شهر تهران  برای تردد جانبازان و  افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی ( توان یابان ).

علاوه بر این  در حال حاضر برنامه عملیاتی طرح جامع فضای سبز شهر تهران در دست تدوین است. بر اساس این مطالعات ، طر حهای موضوعی و موضعی متعددی برای تهران تدوین می شود و علاوه بر این رئوس اقدامات و نحوه انجام فعالیت ها منطبق با معیارهای نوین ساماندهی خواهد شد.

انتهای پیام/