مشارکت پایین بانوان و جوانان در اهدای خون / نجات جان ۳ نفر در هر اهدای خون
مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به شاخصهای اهدای خون در کشور، در عین حال از پایین بودن میزان مشارکت بانوان و همچنین جوانان در امر اهدای خون به عنوان چالشهای این حوزه نام برد و بر لزوم فرهنگسازی در این زمینه تاکید کرد.
به گزارش ایسنا، دکتر مصطفی جمالی در نشست خبری که به مناسبت ۵۳ سالگی تاسیس سازمان انتقال خون برگزار شد، گفت: امروز نهم مرداد ماه سالروز تاسیس سازمان انتقال خون است. باید توجه کرد که سازمان انتقال خون جزو سازمانهای همیشه موفق جمهوری اسلامی ایران بوده است. سه ماه قبل سازمان بهداشت جهانی گزارشی منتشر کرد و شاخصهای اهدا و سلامت خون را در آن گزارش ارائه کرد. انتقال خون ایران در زمره پیشرفتهترین انتقال خونهای دنیاست. در برخی شاخصها انتقال خون ایران از کشور آمریکا بالاتر است. این موفقیت ها علیرغم همه مشکلات اعتباری سازمان به دست آمده است.
وی با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران هنوز هم در منطقه حرف اول را میزند، گفت: در شرق مدیترانه سازمان انتقال خون ایران رفرنس منطقهای است. در بحث کمیته خونهای نادر تنها کشور اسلامی که نماینده دارد، جمهوری اسلامی یا سازمان انتقال خون است. در دوران کرونا که سازمانهای انتقال خون دنیا دچار بحران شدند و تا ۳۰ درصد کاهش اهدای خون در برخی از آنها رخ داد، ما حداکثر کاهش اهدای خونمان هشت درصد بود.
جمالی ادامه داد: در حال حاضر ذخایر انتقال خون با حمایت مردم، بینظیر است. در طول تاریخ انتقال خون چنین ذخایری نداشتیم. به طوری که میانگین ذخایر را از چهار روز به هشت روز رساندیم. البته اشکالاتی داریم و شاید در یک شاخص اهدای خون چالش داریم و آن هم شاخص اهدای خون بانوان است. در دنیا بانوان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد در اهدای خون مشارکت دارند که این عدد در ایران زیر ۵ درصد است. یعنی ما نصف جمعیت اهدای خون را از دست دادهایم. چالش دیگری که با آن مواجهیم این است که اهدای خون جوانان کاهش یافته است. درحالی که جوانان هستند که باید در آینده خون و فرآورده مورد نیاز کشور را تامین کنند.
وی با بیان اینکه علی رغم همه محدودیتها داریم سیستم را در حوزه انتقال خون ارتقاء میدهیم، گفت: به عنوان مثال کیسههای خون فیلتردار که خون کملکوسیت را از آن تهیه میکنیم، در بسیاری از کشورهای پیشرفته ۱۰۰ درصد است، اما در کشور ما حدود ۲۵ الی ۳۰ درصد بوده است که ما در قدم اول آن را به بالای ۵۰ درصد در سال جاری میرسانیم. قطعا مرگ و میر و عوارض اهدای خون با افزایش خون کم لکوسیت رابطه دارد. هرچه کیسههای فیلتردار ما بیشتر شود، عوارض و مرگ و میر دریافتکنندگان خون کمتر میشود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تعیین گروههای خونی در بسیاری از استانها به روش دستی انجام میشود، گفت: در چهار استان ما اتوماتیک است. ما برنامه داریم تا پایان سال تعیین گروه های خونی در کل کشور با روش اتوماتیک و دستگاهی باشد تا هم سرعت را بالا برد و هم خطا را کاهش میدهد. همچنین تستهای غربالگری انتیبادی که سلامت خون را چک میکند، بر اساس سیاستی مرکزی شد و در ۱۱ استان انجام میشود، اما گرفتاری زیادی برای استانها ایجاد کرده بود. هر روز از برخی استانها نمونه ها به استان دیگر ارسال میشد که گرفتاریهایی ایجاد میکرد. پیشبینی ما این است که تا پایان مهر یا تا پایان آبان کل کشور از نظر آزمایشات غربالگری مستقل شود.
جمالی گفت: برنامه دیگری در زمینه بانک HLA داریم. اکنون کسی که میخواهد پیوند مغزاستخوان و سلولهای بنیادی شود، باید یک نفر را پیدا کند که آنتیژنهای HLA مشابه با او داشته باشد. در کشوری مثل آلمان بانک HLA حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون عضو دارد، اما در کشور ما این عدد خیلی پایین و هزینهبر است. این هم جزو برنامههاست که حمایت جدی را از سوی سازمان برنامه و بودجه طلب میکند که البته ما روی مشارکت خیرین هم حساب باز کردیم تا این حوزه را هم توسعه دهیم.
وی با بیان اینکه جمعیت در حال پیر شدن است و وقتی میانگین سنی جمعیت بالا رود، نیاز به خون و فرآورده افزایش مییابد، گفت: ما سال گذشته دو میلیون اهدا داشتیم و پیشبینیمان این است که شاید ظرف هفت تا هشت سال آینده سه میلیون برای پاسخگویی به نیاز کشور لازم داشته باشیم و یکی از برنامههای ما فرهنگسازی برای جذب جوانان و بانوان است.
وی با بیان اینکه پیش از اوجگیری مجدد کرونا میانگین ذخایر خون تا ۱۰ روز هم رسید، اما اکنون به هشت روز رسیده است، گفت: اما اصلا مشکلی وجود ندارد و نیازها را به صورت ۱۰۰ درصد برطرف میکنیم.
جمالی در پاسخ به سوالی درباره نذر خون در محرم، گفت: نذر خون ابتکار بسیار خوبی بود و از قدیم وجود داشت. پیش از این عده زیادی در تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون مراجعه میکردند که خارج از ظرفیت بود. چند سال قبل نوبتدهی به افرادی که نذر خون داشتند، باب شد و توصیه هم شد که هدف اهدای خون و کمک به سلامت جامعه است و برای سایر روزها نوبتدهی انجام شد و همچنان هم پیش میرود. هر اهدای خون سه قسمت پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز دارد و میتواند جان سه نفر را نجات دهد. بنابراین با نذر خون جان انسانها را نجات میدهید و یکی از قشنگترین انواع نذر است.
وی در این باره ادامه داد: باید توجه کرد که ما جدای از اهدای خون و تامین سلامت جامعه یک وفاق دینی و ملی را در اهدای خون داریم و از همه ادیان اهدای خون در کشور انجام میدهند و دریافت کننده خون نیز هستند. همه نژادها اعم از ترک، کرد، فارس و… هم اهدای خون کرده و هم گیرنده خون هستند. ما یک شبکه خونرسانی داریم که در مواقع نیاز، خون را جابجا میکند. سازمان انتقال خون سازمانی مردمی و مظهر وفاق ملی و دینی است.
جمالی در پاسخ به سوال دیگری درباره شاخص اهدای خون نیز گفت: شاخص اهدای خون را در پایان هر سال محاسبه میکنیم. طبق آخرین محاسبه ما شاخص اهدای خون در کشور کمی بیش از ۲۶ در هزار است. در دوران کرونا به ۲۳ رسیده بود که اکنون بالا رفته است. کرونا مقداری مراجعات را کم کرده، اما آنقدر نبوده که بحران ایجاد کند. در ایام محرم مراجعه بالا میرود و پیشبینی ما این است که ذخایر بالا رود. اکنون بیشتر اهداکنندگان ما حدود ۳۰ تا ۴۵ سال هستند. حتی در تجربهای که در اهدای خون محلات داشتیم، گاهی میدیدیم که مشارک جوانان زیر ۱۰ درصد است و این نشان میدهد در زمینه جذب جوانان خوب کار نکردهایم.
جمالی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره برنامه سازمان انتقال خون برای ایجاد اتوبوسهای سیار خونگیری برای اهدای خون مردم مناطق روستایی و…، گفت: ما جمعیت قابل توجهی در روستاها داریم. روستاییان امکان پرداخت هزینه و آمدن به شهر را کم دارند. این درحالی است که مردم در روستاها خون سالمی دارند و مشارکت خوبی هم دارند. با این حال ما که نمیتوانیم در هر روستا یک پایگاه ثابت خونگیری ایجاد کنیم. بنابراین بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون یا همان اتوبوسهای خونگیری است. متاسفانه این امکان در کشور بسیار کم است و بسیاری از استانها هم اصلا ندارند، مانند استان تهران. بهترین کار برای پوشش بخشها و روستاها همین اتوبوسهاست. قیمتی که برای یک اتوبوس مناسب برآورد میشود، حدود هشت میلیارد تومان اتوبوس و یکی – دو میلیارد هم تجهیز آن هزینه دارد. بنابراین برای هر اتوبوس ۱۰ میلیارد لازم است. حال اگر ۱۰۰ اتوبوس خونگیری داشته باشیم، در طول سال میتوانیم بیشتر روستاها و بخشها را پوشش دهیم. بودجه آن هم کم نیست، اما بسیار مهم است و ما موظفیم که امکان اهدای خون را برای همه ایجاد کنیم. پیگیریم و حتما در بودجه سال آینده سازمان پیشبینی میکنیم. از سازمان مدیریت و برنامهریزی هم انتظار داریم که حمایت کند. در این صورت سازمان انتقال خون بیمه میشود و اهدای خون بسیار بالا میرود.
وی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا درباره ایجاد پالایشگاه پلاسما و همچنین چرایی کمبودهای مقطعی IVIG، گفت: یک زمانی مجوزهایی به برخی افراد داده شد تا مراکز پلاسما را دایر کنند. قرار بود که این مراکز پلاسما را دریافت کنند تا برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما به کشورها ارسال شود و بازگردد. در یک بازه زمانی هم قرار بود پالایشگاه بزنند تا کشور دیگر وابسته نباشد. قسمت اول موضوع انجام شد و شرکتها آمدند و سودی هم بردند، اما به هر دلیل پالایشگاه دایر نشد. اکنون هم مسائل قضایی در جریان است.
وی گفت: باید توجه کرد که این موضوع حاکمیتی و مربوط به سلامت مردم است. نمیتوانیم به دارویی وابسته باشیم که از خارج از ایران میآید، اگر این دارو قطع شود، سلامت جامعه را تهدید میکند. IVIG و آلبومین را هم عمدتا از پلاسما میگیرند. ظرفیت تولید پلاسمای سازمان انتقال خون ۲۰۰ هزار لیتر و در بخش خصوصی هم حدود ۲۰۰ هزار لیتر است. متعهدند که پلاسمایی که میرود، به دارو تبدیل شده و بازگردد. حال اگر این پلاسما به موقع برود و دارو شود، تا حد زیادی فعلا نیاز را رفع میکند. با این حال نوساناتی وجود دارد. گاهی دارو دیر میآید گاهی پلاسما دیر میرود و در یکی دو سال بحران کرونا هم دنیا در پلاسما دچار چالش شد. بنابراین نوساناتی که وجود دارد، به این دلایل است. نهایتا این روش، درد مملکت را درمان نمیکند. نباید به امید خارج بنشینیم. ما با هماهنگی سازمان غذا و دارو برنامههایی برای افزایش این ظرفیت داریم. کار سادهای نیست، اما قابل انجام است. اکنون سالانه ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور تولید میشود.
جمالی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا، درباره کمبود نیروی انسانی در سازمان انتقال خون نیز گفت: مشکلی که ما داریم، این است که از آنجایی که سازمان انتقال خون تخصصی است، هیچ کجا طب انتقال خون را آموزش نمیدهد. اینکه افراد را از طریق استخدام، جذب کنیم، کاری بود که طی دو سال گذشته انجام شد، اما بسیاری از افراد علیرغم قبولی، به سازمان انتقال خون نیامدند. زیرا وقتی دریافتیشان را با دانشگاهها مقایسه میکنند، برایشان به صرفه نیست. پیشنهادی که به سازمان امور استخدامی دادیم، این بود که ما یکسری نیرو داریم که به صورت طرح به سازمان آمده و بعد از طرح خبره میشوند، اما وقتی به بار مینشینند، طرحشان تمام شده و باید بروند. ما خواهش کردیم که اجازه دهند، ما این نیروها را استفاده کرده و جذب کنیم که هم بهنفع منابع کشور و هم به نفع شخص است. اگر این موضوع را بپذیرند، مشکل انتقال خون تا حد زیادی برای سالهای آینده رفع میشود. ما کمتر از ۵۰۰۰ نیرو در کل کشور داریم و برآوردم این است که اگر ۱۰۰۰ نیرو جذب کنیم، ظرف ۵ سال آینده مشکلی نخواهیم داشت.
ادامه دارد