«شاهوار» هویت ملی، امنیت روانی و سرمایه اجتماعی
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – گلچهره محمدی*: هویت ملی احساس تعلق فرد به یک دولت یا یک ملت است، یک حس مشترک مردمی به عنوان یک پدیده جمعی. هویت ملی می‌تواند نتیجه مستقیمی باشد از حضور عناصر از نقاط مشترک در زندگی روزمره مردم مانند نمادها، زبان، تاریخ، آگاهی ملی و آثاری که حس میهن پرستی، غرور ملی و تعلق خاطر به یک کشور را زنده نگاه می‌دارد. سرمایه اجتماعی نیز دربرگیرنده نهادها، روابط، نظرگاه‌ها و ارزش‌هایی است که بر کنش و واکنش‌های بین مردم حاکم اند و بر توسعه اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذارند.
در دنیای امروز هرگاه می‌خواهیم اقتصاد به زبان ساده را تدوین کنیم نمی‌توانیم سرمایه اجتماعی را که به صورت مشترک در جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد بعنوان یک مفهوم نوین تأثیرگذار به کار می‌رود نادیده بگیریم. بر اساس نظریه سرمایه اجتماعی شبکه‌های اجتماعی دارای ارزش هستند و میان مردم و نهادهای گوناگون جامعه پیوند ایجاد می‌کنند. در جامعه شناسی برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی از سه شاخص اعتماد، مشارکت و همیاری استفاده می‌کنند. مسئولان و مدیران در میان مردم و در جامعه حضور پیدا می‌کنند و برای آنکه اثبات کنند که زبان فهم مشترکی با اقشار گوناگون مردم دارند از نمادهای قابل احترام ملت و مردم می‌گویند.
اهمیت شاهوار
کوه‌ها آنقدر عظمت دارند که جهان خلقت به کوه تشبیه شده است. «این جهان کوه است و فعل ما ندا» ایران را به دماوند می‌شناسند و دشت بسطام، شاهرود، جنگل ابر، دیار بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی را به شاهوار. مدیران و مسئولان می آیند و می‌روند و از نماد شاهوار در ایران و منطقه سخن می‌گویند. حتی یک کارشناس نیز می‌داند که شاهوار فقط نماد یک منطقه نیست، میراث طبیعی ایران است؛ بلندترین قله یک استان نیست، بلندترین قله البرز شرقی تا انتهای مرز شرقی ایران است. هنگامی که ما چنین نمادی را تخریب می‌کنیم و یا در برابر تخریب آن سکوت می‌کنیم چگونه می‌خواهیم به فرزندانمان بیاموزیم که هویت ملی چیست؟!
آیا می‌توان بدون ارج گذاشتن به نمادها در میان مردم از حس تعلق خاطر، هویت ملی، غرور ملی و وطن دوستی سخن گفت؟! هویت ملی، حس تعلق خاطر و غرور ملی شأن را می‌خواهیم با تخریب ارزشمندترین نمادها حفظ نمائیم؟ مگر نه اینکه تمامی کتب آسمانی و امهات کتب اخلاقی بدین مطلب تصریح کرده‌اند که آدمی رهین اعمال خود است. «فعل تو کان زائد از جان و تنت همچو فرزندی بگیرد دامنت»
به این جفا اکتفا نمی‌کنیم، فقط نمادها را ویران نمی‌سازیم، حس تعلق خاطر، غرور ملی و مهر به وطن را از فرزندانمان نمی‌گیریم. به حق حیاتشان نیز تجاوز می‌کنیم. منابع استراتژیک آب و ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری را تخریب می‌کنیم و مردم را در مقابل تهدیدات تغییر اقلیم پیش رو و بحران و جنگ آب و بلایای طبیعی خلع سلاح می‌کنیم.
جلوگیری از بحران
منظر زیبای گردشگری و ثروت بی نظیر خدادادی اش را از چشمان و دل و جان فرزندان این سرزمین دریغ می‌کنیم و به نام توسعه برای درآمدزایی کوتاه مدت تیشه به ریشه توسعه پایدار می‌زنیم و جوانان و نسل‌های آینده را از عدالت و حقوق بین نسلی محروم می‌سازیم. با محروم کردن شهروندان از حقوق بین نسلی چگونه می‌خواهیم با بحران کاهش جمعیت (بزرگترین تهدید آینده و توسعه کشور و پدیدآورنده چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی) و حرکت پرشتاب جامعه ایران به سوی ابربحران سالخوردگی جلوگیری کنیم؟!
با سرمایه اجتماعی چه می‌کنیم؟ آیا مسئولین و مدیران کارکرد سرمایه اجتماعی را می‌شناسند؟ آیا فقط به هنگام اعتراض و تبدیل آن به اغتشاش باید از سرمایه اجتماعی سخن گفت؟ چگونه می‌توان سرمایه اجتماعی را حفظ نمود؟ آیا سرمایه اجتماعی در ایران حال و روز خوبی دارد؟! چگونه «جامعه» می‌تواند از جنس «سرمایه» باشد؟ مگر سرمایه اجتماعی پیوند جامعه شناسی و اقتصاد نیست؟
سرمایه اجتماعی با استفاده از بین نمی‌رود اما با عدم استفاده رنجور و ناتوان می‌شود. «سرمایه اجتماعی کارکرد افراد یک جامعه را در شغلشان و در کل جامعه ارتقا داده و بهره‌وری و سودآوری را افزایش می‌دهد، جریان اطلاعات را تقویت می‌کند، به باز شدن درها و انتشار ایده‌ها منجر می‌شود، احساس رضایت از زندگی، آرامش روانی و امید به آینده را به جد ارتقا می‌دهد.»
سرمایه اجتماعی
به راستی میانگین سرمایه اجتماعی جامعه ما چیست؟ آیا با تحقیر کردن مردم و تخریب نمادهای جامعه و عدم رعایت عدالت در پیشرفت و نابودی آثار ملی یک سرزمین سرمایه اجتماعی را نابود نمی‌سازیم؟ چگونه می‌خواهیم با نادیده گرفتن سرمایه انسانی و مردمی که نگران اکنون و آینده خویش هستند و می‌خواهند که اختاپوس «تعارض منافع» و «رانت» از آسمان سرزمینشان رخت بربندد، مشکلات اقتصادی ایران را حل کنیم؟
مگر نه اینکه یکی از مشکلات اقتصادی ایران پایین بودن سرمایه اجتماعی به معنای اعتماد و تعلق اجتماعی است؟! اعتماد، امید و امنیت اجتماعی در سایه حفظ نمادها و میراث طبیعی کشور و ذخایر استراتژیک اقتصاد مقاومتی امکان پذیر است. «پس تو را هر غم که پیش آید ز درد برکسی تهمت منه، بر خویش گرد / فعل توست این غصه‌های دم به دم» نماد، امید و اعتماد مردم و هویت ملی و سرمایه اجتماعی «شاهوار» تخریب نکنیم.
*کنشگر مدنی و زیست محیطی استان سمنان
