قلیان؛ داستان یک گیاه بومی ِ مضر!
ایسنا/بوشهر قلیان و قلیان کشی رسمی دیرینه در بین ایرانی هاست؛ تا جایی که زمینه‌ساز یکی از مهمترین حوادث تاریخی یعنی “نهضت تنباکو” به عنوان اولین نهضت بیداری مردم ایران برای به دست آوردن حقوق خود از بیگانگان و استبداد پادشاهان شده‌است.
به‌گفته کارشناسان استعمال توتون و تنباکو از زمان صفویه، به ویژه از زمان شاه عباس، در ایران رواج زیادی پیدا کرد. شاه عباس هرچند می‌خواست استفاده از آن را منع کند، اما موفق به این کار نشد. از آن زمان به‌تدریج تعداد مصرف‌کنندگان توتون و تنباکو افزایش پیدا کرد تا اینکه در زمان ناصرالدین‌شاه به چند میلیون نفر رسید.
در سفرنامه تاورنیه که در زمان سلطنت شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان در مجموع ۹ بار به ایران سفر کرد، چنین آمده‌است: «ایرانیان چنان به تنباکو معتادند که ممکن نیست از آن چشم بپوشند. معمولاً نخستین وسیله پذیرایی در هر خانه‌ای قلیان و قهوه است.»
به گزارش ایسنا، قلیان و قلیان کشی در استان بوشهر به‌ویژه در شهر برازجان سابقه و شهرت فراوان دارد، تاجایی که نام قلیان برازجانی در کشور برکسی پوشیده نیست و البته تنباکو مورد استفاده در این نوع قلیان هم بومی و با انواع گونه از “بنیاد” و “بویری” گرفته تا “محمود احمدی” تولید و به بازار عرضه می‌شود. همچنین در دهه‌های اخیر تنباکو با طعم‌های میوه‌ای نیز به بازار عرضه می‌شود که به صورت صنعتی تولید می‌شوند.
درحالی که آیین‌ها و سنت‌های کهن فرهنگی درحال رنگ باختن هستند اما مصرف دخانیات در کشور و در استان بوشهر طی چندسال اخیر به‌طور چشگیری افزایش یافته است.
۲۴۰ مرکز فعال عرضه دخانیات در استان بوشهر
طبق آخرین بررسی انجام شده در استان بوشهر (سال ۸۶) درصد افرادی که روزانه قلیان مصرف می‌کنند در مناطق شهری سه برابر میزان مصرف کشوری و در مناطق روستایی پنج برابر میزان مصرف کشوری است. اگرچه از انجام این تحقیق تاکنون سالهای زیادی گذشته اما آنچه واضح و مبرهن است رشد قارچ‌گونه مراکز عرضه ادوات دخانیات است. به‌طوری که در هر محله به‌راحتی می‌توان انواع دخانیات را تهیه کرد.
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در حالی که تا ۴-۵ سال پیش تعداد مراکز عرضه ادوات دخانیات در شهر بوشهر کمتر از انگشتان دو دست بود اکنون به بیش از ۲۴۰ مورد رسیده‌است.
میمنت توبه‌خاک با اشاره به اینکه هزینه ورزش و تفریحات سالم گران‌تر از خرید سیگار یا کشیدن قلیان شده است، تصریح کرد: سیگار کشیدن یکی از کم‌هزینه‌ترین تفریح بین نوجوانان است، تفریحی که می‌تواند پنج هزار تومان هزینه داشته باشد اما زمینه ساز مشکلات سنگینی شود.
وی درخصوص تفاوت تاثیر قلیان سنتی و صنعتی بر بدن افراد گفت: تاکنون تحقیقات جامع و کاملی در این خصوص انجام نگرفته اما آنچه مسلم است اینکه هر دو نوع تنباکو می‌تواند تاثیرات جبران ناپذیری بر سلامت افراد داشته باشد.
دود مواد دخانی حاوی ۴۰۰۰ ماده سمی و ۷۰ ماده سرطان‌زا
مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت در هر شش ثانیه یک نفر در جهان، در اثر ابتلاء به بیماری‌های مرتبط با دخانیات (قلیان و سایر مواد دخانی) جان خود را از دست می‌دهد. استعمال دخانیات عامل خطر شش مورد از هشت دلیل اصلی مسبب مرگ در جهان به حساب می‌آید و دود ناشی از مواد دخانی بیش از ۴۰۰۰ ماده سمی و ۷۰ ماده سرطان‌زا دارد.
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر خاطر نشان کرد: سرطان‌های ریه، لب، دهان، حنجره، مری، معده، لوزالمعده، مثانه، کبد و روده بزرگ از عوارض بدخیم مصرف طولانی مدت استفاده از قلیان است. خطر ابتلاء به سرطان ریه در افرادی که قلیان و سایر مواد دخانی مصرف می‌کنند، پنج برابر افرادی است که مصرف کننده این مواد نیستند. حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد سرطان‌های ریه، ۷۵ درصد بیماری‌هایی مانند برونشیت مزمن، ۲۵ درصد بیماری‌های قلبی و همچنین عامل ۱۵ تا ۲۰ نوع سرطان مواد دخانی است. پوکی استخوان، بیماری‌های کلیوی، شنوایی، بینایی و زخم‌های گوارشی نیز از جمله عوارض استعمال دخانیات هستند. مصرف دخانیات یکی از عمده‌ترین علل مرگ و میر در کشور به شمار می‌رود.
توبه‌خاک اظهار کرد: عرضه روزافزون و شایع قلیان در اماکن تفریحی و رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها با تنباکوهای میوه‌ای و معطر موجب گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مصرف قلیان شده است. احساس جذابیت، مورد توجه بودن، حس استقلال، پذیرفته شدن از سوی همسالان و الگو گرفتن از هنرپیشه‌ها از جمله ترفندهای صنایع دخانی برای جذب مصرف‌کنندگان بیشتر است.
وی عنوان کرد: مواد دخانی به علت وجود نیکوتین، اعتیادآور بوده و مصرف تفننی آن می‌تواند منجر به اعتیاد و وابستگی فیزیکی به نیکوتین شود. باور عمومی بر آن است که عبور دود از میان آب درون محفظه قلیان موجب تصفیه آن می‌شود لیکن این باور اشتباه محض بوده و بر خلاف باورهای سنتی حجم دود استنشاق شده ناشی از یک وعده مصرف قلیان ده تا بیست برابر مصرف یک نخ سیگار است.
اسانس‌های معطر تباکو حاوی هزاران ماده سمی و کشنده است
به گزارش ایسنا، شیوع مصرف قلیان در جامعه در سالهای اخیر نشان از کم اهمیت و بی‌اهمیت دانستن قلیان به عنوان یک ماده دخانی و اعتیادآور است. به طوری که حتی منجر به استعمال آن از سوی خانواده به صورت دسته جمعی در محافل خصوصی و یا در اماکن عمومی شده و حتی مصرف آن در نوجوانان و جوانان به طور ناآگاهانه از طرف والدین مورد ترغیب قرار می‌گیرد.
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر خاطر نشان کرد: خاطر نشان کرد: والدین و اطرافیان باید در این سنین مراقب فرزندان خود باشند. الگوی مصرف مواد دخانی در جوانان از سیگار به قلیان تغییر کرده است. استفاده از قلیان به‌عنوان وسیله تفریحی و دردسترس بودن از عوامل مهم تغییر الگوی مصرف مواد دخانی در جوانان از سیگار به قلیان است.
توبه‌خاک تصریح کرد: اجتماعی شدن و باورهای غلط از جمله رفع خستگی، دلشوره و اضطراب در اثر استعمال قلیان نیز از دیگر ترفندهای صنایع دخانی برای جذب مصرف‌کنندگان بیشتر است. بر خلاف باور جوانان که فکر می‌کنند تنباکوی میوه‌ای ضرری ندارد، افزودن مواد معطر و اسانس‌های غیر مجاز به تنباکو، ضرر آن را از تنباکوی معمولی بیشتر می‌کند. تنباکو و توتون مورد استفاده در این قلیان‌ها معمولا از بی‌کیفیت‌ترین و نامرغوب‌ترین انواع موجود ودر واقع خطرناک‌ترین آن‌ها هستند، از طرفی اسانس‌های مواد معطر استفاده شده در تنباکوهای معطر یا میوه‌ای حاوی هزاران ماده سمی و کشنده است.
وی عنوان کرد: در سالهای اخیر نیز شاهد افزایش استعمال قلیان به‌ویژه قلیان‌های میوه‌ای دربین نسل جوان جوامع شهری هستیم که با توجه به تاثیر مصرف دخانیات در تشدید بیماری‌های نامبرده این موضوع جای بسی تامل دارد و ضرورت طرح موضوع و همکاری همه جانبه ارگان‌های مسئول در کاهش مصرف قلیان را مشخص می‌نماید.
یک ساعت درمعرض دود قلیان ماندن معادل مصرف ۶ تا ۸ نخ سیگار است
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر اظهار کرد: از آنجا که تنباکو حاوی فلزات سنگینی، چون آرسنیک، کروم، سرب و کبالت است در اثر حرارت دیدن آن در مجاورت ذغال، مقادیر زیادی از این فلزات سنگین آزاد می‌شود که سبب بروز بیماری‌های مزمن و خطرناک می‌شوند. مصرف این تنباکوها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می‌شوند که علائم آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد مصرف کننده به همراه دارد. شرایط نگهداری تنباکو نیز به دلیل وجود رطوبت موجب رشد انواع قارچ‌ها و میکروب های کشنده در آن می‌شود. افزودن الکل یا داروهای روانگردان به تنباکوی قلیان‌های میوه‌ای از دیگر خطرات استعمال این قلیان‌ها به شمار می‌رود.
توبه‌خاک یادآور شد: این تصوری اشتباه است که اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی‌شود، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می‌گذارد. هر فرد سیگاری به طور متوسط روزانه ۸ تا ۱۲ نخ سیگار مصرف می‌کند و به طور مستقیم با ۴۰ تا ۷۵ پک در روز حدود ۵/۰ تا ۶/۰ لیتر دود استنشاق می‌کند در حالی که مصرف کنندگان قلیان در هر پک ۱۵/۰ تا یک لیتر دود استنشاق می‌کند.
وی تاکید کرد: افرادی که قلیان نمی‌کشند و در معرض دود قرار گرفته‌اند، در طولانی مدت دچار عوارض آن خواهند شد. مصرف کنندگان قلیان و اطرافیان آن‌ها که در معرض دود تحمیلی آن قرار دارند همچون مصرف کنندگان سیگار مبتلاء به انواع سرطان‌ها، بیماری قلبی و عروقی و تنفسی خواهند شد. دود حاصل از مصرف قلیان ترکیبی از مواد دخانی و سوختی است که خطر جدی برای اطرافیان به‌ویژه کودکان محسوب می‌شود.
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر ادامه داد: یک ساعت درمعرض دود قلیان ماندن معادل مصرف ۶ تا ۸ نخ سیگار است. خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از استعمال دخانیات در افراد غیر قلیانی که در معرض دود به ویژه در محیط‌های بسته قرار دارند نیز همچون افراد قلیانی وجود دارد. چروکیدگی پوست، پیری زودرس، تیرگی زیر چشم و لب‌ها و فساد دندان‌ها از آثار مصرف قلیان است.
رشد قارچ‌گونه مراکز عرضه دخانیات در بوشهر
به گزارش ایسنا، رشد قارچ‌گونه مراکز عرضه قلیان و دخانیات در بوشهر شاید به‌علت داشتن بازار پر سود و پر رونق باشد اما این موضوع زنگ خطری در سایه بی‌تدبیری و ولنگاری متولیان امر است که ضرورت توسعه زیرساخت های تفریحی را گوشزد می‌کند.
انتهای پیام
