بررسی ریشه پدیده گرد و غبار/ سدسازی‌های مشابه ترکیه در آسیای میانه و تهدید شرق ایران

سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس، با اشاره به تشدید پدیده گرد و غبار در اکثر نقاط کشور و مشکلات ناشی از آن، اظهار داشت: این پدیده چندین علت دارد که باید به طور همزمان به همه آنها توجه شود.

وی ادامه داد: یکی از مهمترین علل این پدیده، این است که ایران در کمربند خشک زمین واقع شده و تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌هایی که طی سالهای گذشته تاکنون تجربه کرده‌ایم، باعث تشدید این پدیده شده‌اند.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس افزود: از سوی دیگر، برخی برنامه‌ها نتوانسته است جلوی این آسیب‌ها را بگیرد و آثار تخریبی ناشی از تغییرات اقلیمی سرعت بیشتری از برنامه‌ها و تدابیر ما داشته است.

رفیعی در همین زمینه به ذکر یک مثال پرداخت و گفت: روز به روز تأمین حقابه تالاب‌های ایران کمتر شده و این باعث تبدیل شدن این مناطق به کانون‌های ریزگرد می‌شود؛ هر چند تاکنون اعداد و ارقام دقیقی از تعداد تالاب‌هایی که درگیر این مشکل هستند اعلام نشده، اما گفته می‌شود از ۵۰ تا ۷۰ درصد تالاب‌ها یا کم‌آب شده‌اند و یا خشک شده‌ و تبدیل به کانون گرد و غبار شده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: اینکه در فروردین و اردیبهشت ماه در تهران و نوار البرز مرکزی شاهد گرد و غبار هستیم، یعنی تعداد زیادی از مناطق اکولوژیک که ظرفیت بالقوه گرد و غبار داشته‌اند، الان بالفعل شده‌اند.

* ۱۰ سال قبل باید پیگیر سدسازی‌های ترکیه در پروژه «گاپ» می‌شدیم، نه الان

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه طرح‌های توسعه‌ای دهه‌های گذشته تاکنون باید متناسب با ظرفیت‌های اقلیمی و زیست‌محیطی اجرا می‌شد، تصریح کرد: متأسفانه این تناسب وجود نداشته و از سدسازی‌ها گرفته تا برخی اکتشافات نفتی مانند آنچه در هورالعظیم اتفاق افتاد و حتی برخی جاده‌سازی‌ها، بدون توجه به واقعیت‌های زیست محیطی و ظرفیت‌های اقلیمی بوده است.

رفیعی در ادامه به برخی علل برون‌مرزی تشدید پدیده ریزگردها پرداخت و اظهار داشت: کشور ترکیه و برخی کشورهای غرب آسیا طی دو دهه گذشته برخی اقدامات را انجام داده‌اند که احداث ۲۲ سد در پروژه «گاپ» یک قلم آنهاست و البته احداث این تعداد سد مربوط به ۷ یا ۸ سال اخیر نیست، بلکه خیلی قبل‌تر از آن برنامه‌ریزی این اقدامات صورت گرفته و این هم ناشی از پروژه نوعثمانی‌گری دولت ترکیه بوده است.

وی تأکید کرد: زمانی باید به پیگیری این مسائل ورود می‌کردیم که مطمئن شدیم این پروژه‌ها در حال اجراست، نه امروز که درگیر مسئله شده‌ایم.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس تصریح کرد: ۱۰ سال قبل به دنبال اطلاع از چنین پروژه‌هایی NGO‌های زیست محیطی کشورهای اروپایی واکنش‌های گسترده‌ای نسبت به این موضوع نشان دادند، اما در کشور ما نه تنها دستگاه‌های مسئول به صورت رسمی کاری نکردند، بلکه در بخش غیررسمی هم برخی‌ها به جای واکنش به این اتفاقات، درگیر کمپین‌هایی مانند کمپین «من سگ هستم» بودند! 

رفیعی افزود: حتی در اجلاسیه‌های تغییرات اقلیمی که ایران در آن شرکت می‌کرد، یک واکنش رسمی از کشورهای شرکت کننده را سراغ نداشته‌ایم، در حالی که باید از ظرفیت‌های رسمی و غیررسمی برای مقابله با این پروژه‌های مخرب استفاده می‌شد، اما تقریبا هیچ استفاده‌ای نشده است.

وی با بیان اینکه هرگونه تغییر و اثرگذاری در اقلیم همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، عنوان کرد: در حال حاضر امکان غرق شدن سرزمینی در ترکیه به دلیل انباشت بیش از حد آب نیز دور از ذهن نیست و این هم ناشی از غیرقابل پیش‌بینی بودن میانگین بارش‌هاست.

* وزارت نیرو و محیط زیست کوتاهی کرده‌اند

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در ادامه به دو اقدام ضروری در چشم‌انداز پیش رو اشاره کرد و گفت: نخستین اقدام ضروری این است که طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای را با تغییرات اقلیمی سازگار کنیم و دوم اینکه آثار ناشی از تغییرات اقلیمی را برای مردم به کمترین حد ممکن برسانیم.

رفیعی با انتقاد از عدم جدیت دستگاههای مسئول در داخل برای مطالعه و پیگیری تبعات ناشی از پروژه‌های عمرانی در کشورهای همسایه در حوزه محیط زیست، اظهار داشت: به عنوان مثال، سدسازی درحوزه رود ارس تأثیر مخربی بر کشاورزی دشت مغان خواهد داشت و یا اینکه چندین سال است در حوزه خزر با پس‌روی آب دریا مواجهیم که تبعات خاص خودش را دارد. در این زمینه مشخصا دو دستگاه دولتی یعنی وزارت نیرو و محیط زیست برای مطالعه و هشدار در این زمینه کوتاهی کرده‌اند و به دلیل این کوتاهی‌ها، دست وزارت امور خارجه برای پیگیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خالی بوده است.

وی افزود: وقتی در کمتر از ۲۴ ساعت دو مقام دولتی دو اظهارنظر متفاوت درباره منشا ریزگردها می‌کنند، یعنی ناهماهنگی وجود دارد و محاسبات غلط است. از سوی دیگر، ما عضو کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان‌زایی هستیم و حق عضویت آن را پرداخت می‌کنیم؛ سؤال این است که چرا نمایندگان ایران در اجلاس اخیر این کنوانسیون شرکت نکردند و ظرفیت‌هایی مانند این معاهده را برای حل این موضوع از دست داده‌اند؟!

* قرائت گزارش نظارتی فراکسیون محیط زیست؛ به‌زودی

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در ادامه، از تهیه گزارش کارشناسی این فراکسیون درباره علل پدیده ریزگردها مطابق ماده ۱۰۷ آئین‌نامه داخلی مجلس خبر داد و گفت: در این گزارش، مجموع اقدامات دستگاه‌های مختلف و ترک فعل های صورت  گرفته و راهکارهای کاهش مشکلات ناشی از این پدیده ذکر شده است، به زودی در صحن مجلس قرائت خواهد شد.

رفیعی در ادامه با تأکید بر اینکه باید در راهکارهای حین بحران کاری کنیم که مردم کمترین آسیب را ببینند، اظهار داشت: اگر قرار است در حوزه دیپلماسی وارد شویم، مسائل زیست محیطی شرق کشور اهمیتی کمتر از غرب ندارد و باید آن را دریابیم.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: مسائل آبی و زیست محیطی شرق کشور تنها محدود به حقابه هیرمند و خشک شدن هامون نیست، بلکه در مناطق بالادست و در آسیای مرکزی اقدامات مشابهی مانند سدسازی در غرب، در دست انجام است که تاکنون هیچ ورودی به آن نکرده‌ایم و اگر جلوی این اقدامات گرفته نشود، در آینده بسیار خطرناک‌تر از وضعیت فعلی خواهد بود.

انتهای پیام/