به گزارش گیل سو، حتماً تاکنون نام قلعه رودخان را شنیده‌اید و یا بارها به همراه دوستان و خانواده به این قلعه تاریخی رفته‌اید اما جالب است بدانید نام این کهن دژ بانام روستای پایین‌دست آن به طرز سرسام‌آوری خلط شده است.
نام باستانی این قلعه، سَکسار است و قلعه رودخان، ترجمه توأم با اشتباهات مصطلح بسیار زیادی از نام اصیل و معنادار «قَلَه روخون» است، در گزارش پیشین در خصوص این قلعه باستانی و زیبا، به تمام اشتباهات رایج در مورد کهن دژ سَکسار اشاره شد که خطی آن ازنظر می‌گذرد: «قلعه‌یا دژ سَکسار» اسم درست و صحیح «دژ قلعه رودخان» است، «قلعه رودخان»، «قلعه رودخانه‌ای» و «قلعه هزار پله» اسامی ناصحیحی هستند که به علت ناآگاهی پژوهشگران و تفسیر به رأی ناشیانه آنان به جهت شباهت ظاهری این اسامی به همدیگر برای این کهن دژ تراشیده‌اند؛ نام رودخانه هم‌جوار دژ سَکسار، «رودخانه حَیدَرَلات» است؛ آبادی پایین‌دست دژ سَکسار محل قشلاق مردمان ییلاق‌نشین قله روخون است که به‌اشتباه «روستای قلعه رودخان» نامیده شده و اسم اصلی این روستا قَلَه روخون است؛ بنابراین، روستایی به نام «رودخان» وجود ندارد.
دژ سَکسار در هیچ زمانی از قلاع اسماعیلیان نبوده است و این دژ نه در دوره ساسانیان و نه سلجوقیان بلکه در دوره‌های پیش‌ازتاریخ و توسط اقوام سَکا ساخته‌شده است.
عواملی نظیر مفقود شدن نتیجه سال‌یابی مواد و مصالح دژ در سال ۱۳۸۹ در سازمان میراث فرهنگی و عدم نمونه‌برداری از پی‌ها و لایه‌های زیرین دژ سَکسار منجر شده است که تاریخچه و پیشینه دقیق ساخت این دژ، در هاله‌ای از ابهام و راز قرار بگیرد؛ جای تأمل است که حتی وزارت متبوعه یعنی میراث فرهنگی نیز اطلاعی از پیشینه و تاریخ دقیق ساخت آن ندارد و در تابلوی معرفی دژ در قسمت «قدمت»، از عبارت (به‌طور دقیق مشخص نیست) استفاده کرده است.
سَکسار از کجا آمده است؟
برای دانستن وجه‌تسمیه این اسم اسرارآمیز لازم است تا با پیشینه قوم تالش زبان نیز آشنا بود، «تالش»«فارسیِ امروزی شده اسمی باستانی است که در اسناد یونانی از آن به نام «کادوس» و در کتیبه‌های هخامنشی و زبان پهلوی باستان از آن به نام «ثَتَگوش»» یادشده است، دژ سَکسار در اراضیِ متعلق به اقوام تالش یا همان ««کادوسِ یونانی» و «ثَتَگوشِ پهلوی» واقع‌شده است اما توجه به اسم سَکسار این فرضیه را قوت می‌بخشد که این دژ نه متعلق به تمدن تالش بلکه متعلق به اقوام سکاها باشد، سکاهایی از تبار پارتیان یا همان اشکانیان.
در زمان اشکانیان حملات سلوکیانِ متجاوز یا همان رومیان به صفحات شمالی و غربی کشور بی‌وقفه ادامه داشت و این نواحی نیاز به حفاظت و حراست بیشتر داشتند لذا توجه اشکانیان بیش‌ازپیش معطوف به نواحی شد.
درواقع علاوه بر اسم سَکسار که ما را متوجه سلسله اشکانیان می‌کند، قرار داشتن محلِ دژ سَکسار بر سر راه طبرستان باستان علت دیگری است که ما را به مهم بودن این محل برای اشکانیان، جهت ساختن دژی همانند سَکسار رهنمون می‌سازد.
در ثانی خواستگاه یا پایتخت اشکانیان در پارت واقع در مرز بین خراسان و ترکمنستان بوده و رومیان برای تسلط بر اشکانیان مجبور بودند تا از مسیر طبرستان عبور کنند اما دژ سَکسار مانند سدی محکم بر سر راهشان قرار داشت و مانع دستیابی رومیان بر پارت می‌شد.
سَکسار به چه معنی است و مربوط به چه زبانی است؟
سَکسار نامی است که از نیاکان تالش زبان روستای قله روخون (روستایی که دژ سَکسار در آن واقع است و به‌اشتباه قلعه رودخان نامیده شده) آمده است؛ بنابراین می‌توان سَکسار را یک اسمِ ترکیبیِ تالشی دانست که توسط شبانان تالش زبان بر روی دژ واقع در منطقه سکونتشان یعنی قله روخون گذاشته‌اند.
سَکسار از دو کلمه (سک، اشاره به قوم سکا) و (سار، مخفف شده کلمه تالشیِ سارَه به معنی ستاره) تشکیل‌شده است و محتمل‌ترین وجه‌تسمیه برای آن این است که در قلعه‌ی سَکسار نه تالشی‌ها بلکه سربازان و سرداران سکایی منتسب به سلسله اشکانیان سکونت داشتند؛ ساکنین قلعه سَکسار در شب‌هنگام در جای‌جای قلعه، آتش می‌افروختند، به‌طوری‌که محل دژ از نگاه شبانانِ تالش زبانِ نقاط بالادستی مانند ستاره‌های کوچک می‌درخشید؛ ازاین‌رو، این دژ را سَکسار به معنی «ستاره‌ی قوم سَکا» می‌خواندند.
همچنین با توجه به‌قاعده کلی مقدم بودن موصوف بر صفت در زبان تالشی، چنین به نظر می‌رسد که در ابتدا کلمه (سَکی سارَه) توسط شبانان برای این کهن دژ استعمال می‌شده که به‌تدریج به سَکسار تبدیل‌شده است، اما اینکه این دژ در متون پارتی و یا یونانی چه نامیده می‌شده نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر دارد.
بنابراین بار دیگر از منظر کتابخانه‌ای با نگرش بر تاریخ شفاهی منطقه قله روخون فرضیه اشکانی (سکایی) بودن دژ سَکسار قوت بیشتری می‌یابد اما برای اثبات علمی این فرضیه، استفاده از نتیجه سال‌یابی که روی مواد و مصالح دژ سَکسار انجام‌شده به‌علاوه انجام یک سال‌یابی دیگر با نمونه‌برداری از پی‌ها و لایه‌های زیرین دژ سَکسار ضروری به نظر می‌رسد.
اشکانیانِ سکایی با دفاع مقدس در دژ سَکسار استان گیلان هرگز اجازه نفوذ رومیان به داخل کشور را ندادند و علاوه بر آن کشور را از لوث وجود آن‌ها پاک کردند، دفاع مقدسِ اشکانیانِ سکایی در زمان‌های پیش‌ازتاریخ سرلوحه و سرمشق جوانان و نوجوانانِ شیعه در دفاع از میهن و پاک کردن کشور از لوث وجود رژیم بعث عراق شد، همان روحیه منجر به پاسداری از مرزهای میهن عزیزمان توسط هم‌نسلان ما حتی در خارج از مرزهای فیزیکی‌مان یعنی در کشورهای عراق و سوریه علیه رژیم شیطانی صهیونیستی داعش شد.
آیا پرداختن بر وجه‌های عبرت‌آموز و اثربخش تاریخ باستان کشورمان علی‌الخصوص سلسله میهن‌دوست و بیگانه‌ستیز اشکانی ضروری به نظر نمی‌رسد؟
انتهای پیام/ت
