جهانگیری: مطهری قابل تکرار است/ چرا دیگر کسی مثل مطهری نیامد؟

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، این سؤال که «چرا دیگر کسی چون شهید مطهری نیامد؟» در چند دهه اخیر حکایت از شاخصی دارد که مطهری داشت و دیگران ندارند. در همین راستا بر آن شدیم تا با یحیی جهانگیری سهروردی، مدرس حوزه علمیه و دانشگاه گفت‌وگو کنیم که در ادامه بخش‌هایی از این مصاحبه را خواهید خواند. 

تفکری برگرفته از روش قرآن

حجت‌الاسلام جهانگیری در ابتدا گفت: آن چیزی که توانسته مطهری را از سایر اندیشمندان ایرانی متمایز کند و به مدت نیم قرن قاموس معرفتی ایران را تحت تأثیر قرار بدهد، روایت اندیشه‌ای به عنوان یک تفکر فرابومی،‌ فرامنطقه‌ای و فرامذهبی بود. اساساً اندیشه‌ای که متعلق به یک منطقه و بوم خاص باشد، نمی‌تواند ماندگاری پیدا کند، از آن سو اگر تفکر و نظرگاهی بتواند از مناطق و قاره‌ها فراتر رود توان ماندگاری و تثبیت دارد نظیر «قرآن». اندیشه مطهری هم چنین است، فراتر از منطقه و گروه به خصوصی است.

وی افزود: فکر مطهری متعلق به گروه، طیف و جغرافیای خاصی نیست. اندیشه او از تشیع برخاسته، اما محدود به جهان‌بینی شیعه نیست. او حوزوی است اما اندیشه‌اش مختصر به حوزه علمیه نیست، فکر و اساس فکری او اسلامی است، اما منحصر به جهان اسلام نیست. مسائلی که مطرح می‌کند، ایرانی است، اما می‌تواند در سطح جهانی راه‌گشا باشد.

شاخصه اصلی مطهری

استاد حوزه علمیه و دانشگاه ادامه داد: جهان‌اندیشی شاخص ویژه شهید مطهری است. گاهی افرادی را فقط طیف حوزویان می‌شناسند و حرف‌های او فقط به کار اهالی حوزه علمیه می‌آید. گاهی شخصی را فقط ادبا و فضلای ادبی می‌شناسند و محدوده کاری و فکری‌اش مربوط به ادبیات است، اما بعضاً نفراتی پا را فراتر می‌گذارند و خود را محدود در خط و مرز خاصی نمی‌بینند و از مرزهای مرسوم فراتر می‌روند. مطهری مصداقی از چنین تفکر جهان‌اندیشی است.
جهانگیری بیان کرد: اگر می‌خواهیم تولید علم کنیم و «مطهری‌ها» تکرار بشوند، راهی نداریم جز اینکه جهان اندیش باشیم. یکی از معضلات عرصه فکری و اندیشه‌ای امروزه جامعه ما به تعبیر حضرت آیت‌الله جوادی آملی این است که «قم و جمکران را می‌بینیم؛ آن وقت می‌خواهیم برای دنیا برنامه‌ریزی کنیم!»، حال آنکه باید «برون‌نگر» باشیم و «درون‌گرا» و مطهری چنین بود.

وی افزود: آدم درون‌نگر، فقط جلو پای خود را می‌بیند و با آن سوی مرزها و تفکرات دیگر کاری ندارد، حال آن که اگر مطهری‌ها و علامه طباطبایی‌ها تفکر ماندگاری از خود به جا گذاشتند، به واسطه آن بود که مسائل جدید و خارج از مرزهای عرفی را می‌شناختند و در کنارش با درونگرایی سعی می‌کردند با معارفی که آنها بدان معتقد بودند برای موضوعات و چالش‌ها راه‌حل مناسب کشف کنند. شهید مطهری معتقد بود معارف اسلامی نباید محدود به حوزه‌های علمیه و جامعه اسلامی بشود، بلکه این اندیشه‌ها و دستاوردهای دینی ظرفیت این را دارند که در سطح جهانی راهکار و پاسخ ارائه بدهند. این نوع دید برخواسته از دید جهان‌اندیشی شهید مطهری است که اگر چنین روحیه و نگاهی وجود نداشته باشد، تکرار مطهری سخت و دشوار خواهد بود.

استاد مطالعات دینی گفت: وقتی شهید مطهری کتابی می‌نویسد با عنوان «آشنایی با علوم اسلامی»، غرض آن است که تفسیر، فقه، کلام، حدیث و… اساساً «علم» هستند و توانایی پاسخ‌گویی به افراد خارج از چهارچوب فکری اسلام را نیز دارند و نباید آن را محدود و مختصر به مکان و طیف خاص کرد.

از حوزه تا دانشگاه

جهانگیری ادامه داد: در دید شهید مطهری، شخص متفکر نمی‌تواند در اتاق شیشه‌ای بنشیند و خود را از درد و مسأله جهان فارغ ببیند؛ به همین خاطر او در حوزه محدود نشد، به دانشگاه رفت، به دانشگاه هم محدود نشد و کرسی درس و بحث در حسینیه ارشاد به راه انداخت. مطهری همانطور که بر علوم و اندیشه‌های اسلامی تسلط داشت، بر اندیشه و تفکرات غربی نیز واقف بود. شیخ مرتضی چنین می‌اندیشید که علمی از جهان اسلام توان فراگیر شدن و ماندگاری دارد که مثل خود اسلام توان این را داشته باشد که مرزها و بوم‌ها را در نوردد.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: مطهری با مسائل روز و مورد پرسش جامعه درگیر بود، همچون انبیا که در دل مردم بودند و از دردها و دغدغه‌هایشان آگاه. متفکر باید در جامعه باشد و دردهای مردم را بچشد و برایش راه‌حلی بکشد و طراحی کند. کسی چون مطهری که شاگرد تراز اول حضرت علامه طباطبایی است، دست بر قلم می‌برد و «داستان راستان» می‌نویسد؛ چون معتقد است گاهی با همین کتب داستان و قصص است که می‌توان درد جامعه را درمان کرد گره از مشکلات مردم وا کرد.

شهید مطهری و علامه طباطبایی

جهانشمول بودن و فرامرزی شدن، راز تکرار مطهری است

وی افزود: پزشک خوب آن است که درد و مریضی را خوب بشناسد تا بتواند آن را درمان کند، پزشکی از مریض به دور است چگونه می‌تواند نسخه بپیچد؟ مطهری طبیبی بود که می‌خواست مرض‌های فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مردم را درمان کند. به همین خاطر از دانشگاه تا حوزه، از حوزه تا حسینیه ارشاد؛ او با متن و بطن جامعه درگیر است. تکرار شهید مطهری شدنی است، به شرط آنکه از الگویی که او پیروی کرد، پیروی کنیم و الا نظریات و تئوری‌هایی خلق خواهد شد که دردی از جامعه و جهان دوا نخواهد کرد. جهانشمول بودن و فرامرزی شدن، راز تکرار مطهری است. همین دید موجب می‌شود که او خود را متعلق به طیف خاص و مکان خاص نبیند، برای این است که جسارت پیدا می‌کند از انقلاب اسلامی و چالش‌هایش، از حوزه مشکلاتش و از عاشورا و تحریفاتش دم بزند. 

سخنرانی استاد مطهری در حسینیه ارشاد

انتهای پیام/