کودتای ریاض علیه منصور هادی؛ تحولات جدید یمن چه معنایی دارد؟

به گزارش سرویس بین‌الملل خبرگزاری فارس، روز پنج شنبه (۱۷ فروردین) و سرانجام پس از مدت‌ها رایزنی‌ها و رفت و آمدها، دولت سعودی تصمیم گرفت که پرونده منصور هادی را ببندد و به دوران ریاست‌جمهوری خود خوانده وی پایان دهد. اویی که جنگ هفت ساله به بهانه بازگرداندن وی به قدرت آغاز شده بود و اکنون یک شورای ریاستی به انتخاب ریاض جای او را گرفته است.

آن‌چه از صحنه سیاسی و میدانی یمن متوجه می‌شویم این است که پادشاهی سعودی با توجه به تحولاتی که در هفت سال گذشته در یمن رخ داده است، دیگر نقشه و طرح دومی ندارد و اکنون با اذعان به شکست در دست‌یابی به یکی از اصلی‌ترین اهداف تجاوزگری خود که بازگردان به اصطلاح «مشروعیت» در یمن بود، هیچ راه‌حلی ندارد، مگر اینکه بر اساس واقعیت‌های جدیدی که تغییر موازنه قدرت در یمن آن‌ها را تحمیل کرده است، گام‌های جدیدی بردارد.

***

رایزنی‌های برخی گروههای سیاسی دستچین در ریاض از ۳۰ مارس آغاز شد و تا هفتم آوریل ادامه داشت، نشستی که خبری از منصور هادی در آن نبود و البته انصارالله یمن نیز حضور در این نشست و هرگونه نشستی خارج از یمن را رد کرده بود، سرانجام بامداد پنج شنبه هفتم آوریل منصور هادی از انتقال تمامی اختیارات خود به یک شورای هشت نفره خبر داد و همزمان «علی محسن الاحمر» معاون خود را نیز برکنار کرد و گفت که این اقدام را در راستای تکمیل مرحله انتقالی طبق قانون اساسی و طرح کشورهای حاشیه خلیج فارس موسوم به «المبادره الخلیجیه» انجام داده است.

پس از سخنرانی منصور هادی، «معمر العریانی» وزیر اطلاعات، فرهنگ و گردشگری وی، هویت اعضای شورای ریاستی را فاش کرد، شورایی که نیمی از آن‌ها متعلق به استان‌های شمالی و نیمی دیگر وابسته به جنوب بودند، العربیانی توضیح داد که این شورای ریاست جمهوری به رهبری «رشاد العلیمی» و با عضویت «سلطان علی آل»، «طارق محمد صالح»، «عبدالرحمن ابوزراء»، «عثمان حسین مجالی»، «عیدروس الزبیدی» و «فرج سلمین البهسانی» و «عبدالله العلیمی بوازیر» تشکیل شده است.

در این راستا «عدنان هاشم» رئیس مرکز تحقیقات و مطالعات «ابعاد» به وبگاه الخلیج آنلاین گفت که هنوز نمی‌توان در خصوص آینده سخن گفت و آن‌چه که تاکنون می‌دانیم این است که سهم‌خواهی‌ها موجب نابودی دولت شده است. او گفت که سهم‌خواهی‌ها درون نیروهای سیاسی وابسته به ریاض منجر به بحران داخلی شده و در این مسأله انصارالله و گروههای سیاسی صنعاء دخیل نیستند.

به گفته این تحلیلگر یمنی، ریاض و جریانات سیاسی همسو اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که راه‌حلی جز صلح با «حوثی‌ها» به هر طریق ممکن، وجود ندارد و عملیات نظامی باید پایان یابد.

این تحول بزرگ یک هفته پس از آن اتفاق افتاد که سازمان ملل متحد در اوایل آوریل ۲۰۲۲ اعلام کرد که طرف‌های بحران یمن با آتش‌بس دو ماهه که از ماه رمضان آغاز می‌شود، موافقت کرده‌اند.

طرف های بحران یمن، دولت همسو با ریاض و دولت صنعاء و کشورهای حاشیه خلیج فارس، علاوه بر واشنگتن و پایتخت های غربی، از آتش بس سازمان ملل استقبال کردند و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد ابراز امیدواری کرد که آتش بس فرآیند سیاسی برای صلح پایدار در یمن را آغاز کند.

اما شورای ریاستی جدید به دیدار محمد بن سلمان رفت و ولی‌عهد سعودی در این دیدار گفت که امیدوار است تا سازوکار جدید بتواند مرحله جدیدی را در یمن آغاز کرده و به جنگ در این کشور پایان دهد. ریاض همچنین از کمک سه میلیارد دلاری به اقتصاد یمن که در طول هفت سال جنگ به مرز فروپاشی رفت، خبر داده است.

در این راستا خبرگزاری رسمی سعودی (واس) نوشته که دولت سعودی از شورای ریاستی خواسته است تا تحت اشراف سازمان ملل مذاکره با «حوثی‌ها» را آغاز کرده تا به یک راه‌حل فراگیر و نهایی برای ورود به مرحله انتقالی منتهی شود.

بنابراین آن‌چه واضح است، این است که کنار رفتن «منصور هادی» و تشکیل شورای انتقالی که پس از نشست ریاض صورت گرفت، یک طرح کاملا سعودی است و منصور هادی همانند هفت سال گذشته که اختیاری از خود نداشت، اکنون نیز به دستور ریاض کنار رفته است.

منصور هادی؛ کودتا یا استعفا؟

هفته گذشته رسانه‌های همسو با ریاض نوشتند‏ که دولت سعودی تصمیم گرفته عبد ربه منصور هادی را که مدتهاست در ریاض زندگی می‌کند از سمتش برکنار کند و حتی رایزنی‌های نشست ریاض هم در همین چارچوب است.

این منابع به نقل از مقامات سیاسی در ریاض نوشتند که محمد آل جابر‏ سفیر عربستان در یمن در این مدت هرگونه دیدار‌های سیاسی با منصور هادی را ممنوع کرده و حتی اجازه نداده است او در برابر رسانه‌ها حاضر شود ضمن اینکه از جانب ریاض، به او اجازه داده نشده است تا تماس‌های منطقه‌ای وبین المللی داشته باشد. در همین مدت تدابیر امنیتی در محل اقامت او در ریاض نیز شدت یافته است.

«انیس منصور» رئیس مرکز پژوهش‌های «هنا عدن» در این باره در صفحه توئیتر خود نوشت که منصور هادی مجبور به امضای تمامی تصمیمات گرفته شده سعودی‌ها شده تا تمامی اختیارات خود را به گروههای وابسته به امارات واگذار کند.

«علی المحیمید» مجری شبکه المهریه، نیز در توئیتر خود نوشت: «آن‌چه که یک نفر در طول سال‌ها نتوانسته انجام دهد، چگونه افرادی با سلایق مختلف سیاسی می‌خواهند در مدت کوتاهی انجام دهند. این کارهای خبیثانه فقط برای این است که دولت قانونی در یمن از بین برود و در روزهای آتی مشخص می‌شود که کدام طرف‌ها به دنبال چنین هدفی بوده‌اند.»

منابع یمنی مطلع و حاضر در ریاض در این خصوص به روزنامه الاخبار گفتند که استعفای منصور هادی در واقع کودتای آرام و بی سر و صدای ریاض علیه وی بود.

به گفته این منابع افرادی که اکنون عضو شورای ریاستی هستند، از ساعت یازده شب تا یک بامداد پنج‌شنبه با محمد بن سلمان دیدار کرده‌اند، دیداری که «منصور هادی» از آن بی خبر بود. بن سلمان دیداری نیز با منصور هادی داشت که ۴۵ دقیقه طول کشید؛ به گفته این منابع، ولی‌عهد سعودی در این دیدار قاطعانه از منصور هادی می‌خواهد تا سند تشکیل شورای ریاستی را امضاء کند، اما او از انتقال اختیارات خود امتناع کرده و پیشنهاد داده بود تا یک یا دو معاون برای او تعیین شود اما بن سلمان تصمیم نهایی خود برای پایان دادن به عمر سیاسی منصور هادی را گرفته بود.

الاخبار در ادامه نوشت که منصور هادی پس از خروج از اتاق بن سلمان با مأموران سازمان اطلاعات سعودی مواجه می‌شود و آن‌ها او را وادار می‌کنند تا طی یک سخنرانی ضبط شده، قدرت و اختیارات خود را واگذار کند.

شاید از همین رو بود که «احمد صالح العیسی» مدیر دفتر سابق منصور هادی در صفحه توئیتر خود نوشت که او ریاض از او نیز خواسته بود تا در شورای ریاستی عضو شود، اما نپذیرفته است.

احمد العیسی نوشت: «در شورای ریاست‌جمهوری انتخاب شدم، اما نپذیرفتم. هرگز در فروش حاکمیت و اختیار کشور شریک نخواهم شد. تشکیل این شورا با فشار سعودی‌ها صورت گرفته است.»

«خطاب الروحانی» پژوهشگر و روزنامه‌نگار مطرح یمنی نیز در صفحه توئیتر خود روایت قابل توجه‌ای از چگونگی برکناری «منصور هادی» نوشته و گفته است که برکناری منصور هادی و تشکیل شورای ریاستی و همه اتفاقات بدون اطلاع و آگاهی گروههای یمنی و شخص منصور هادی گرفته شده است.

به نوشته او پس از افطار به همه رهبران گروههای سیاسی و مقامات دولت منصور هادی گفته شد که آماده نشست بسیار مهمی باشند و آن‌ها ساعت ۱۰ شب به دیوان پادشاهی سعودی رسیدند؛ سپس تلفن‌ها و وسایل ارتباطی آن‌ها گرفته شد و هر کدام به اتاق جداگانه‌ای منتقل شدند. آن‌ها تا ساعت سه صبح منتظر بودند تا وارد نشست شده تا پیشنهادات و طرح‌های نهایی خود را ارائه دهند.

همزمان منصور هادی و پسرانش ساعت ۱۲ شب وارد کاخ پادشاهی سعودی شده و منصور هادی به تنهایی به دیدار با محمد بن سلمان می‌رود و این نشست دو ساعت به طول می‌انجامد. سپس «محمد الاریانی» فراخوانده می‌شود و پس از دقایقی مقامات سعودی و او بیرون آمده و بیانیه برکناری منصور هادی و «علی محسن» معاون او و تشکیل شورای ریاستی را به رسانه‌ها می‌فرستند.

مقامات سعودی سپس وارد اتاق مقامات احزاب و وزرا می‌شوند و تصمیمات گرفته شده را به اطلاع آن‌ها می‌رسانند، در این میان برخی وزرا اعتراض می‌کنند که به آن‌ها گفته می‌شود، منصور هادی سند برکناری خود و تشکیل شورای ریاستی را امضا کرده است. در این حین همه آن‌ها و شخص «رشاد العلیمی» که ریاست شورا به او سپرده شده بود، در شوک به سر می‌بردند.

خطاب الروحانی در ادامه به نقل از منابع یمنی نوشت که به منصور هادی نیز گفته شده بود که همه گروهها و وزرا با تصمیمات گرفته شده موافقت کرده‌اند و از این رو منصور هادی نیز مجبور به امضای سند شده است. این کارشناس یمنی تأکید کرد که همه تصمیمات و اینکه چه کسانی در شورای ریاستی باشند، از قبل گرفته شده بود.

سرنوشت قطعنامه ۲۲۱۶ چه می‌شود؟

با تحولات صورت گرفته و تمایل سعودی‌ها برای پایان دادن به جنگ و توقف هزینه‌ها و تبعات بالای آن، اما به گفته کارشناسان و ناظران قطعنامه ۲۲۱۶ شورای امنیت سازمان ملل که در ۱۴ آوریل ۲۰۱۵ به تصویب رسید، خود مانعی برای صلح است. قطعنامه‌ای که به طور کامل به نفع ائتلاف سعودی و دولت مستعفی و علیه دولت صنعاء تصویب شد و بارها از عوامل اصلی عدم پایان جنگ در یمن دانسته شده است.

این قطعنامه تمامی خواسته‌های جنبش انصارالله و حزب کنگره ملی و گروههای سیاسی همسو را نادیده گرفته و هیچ راهی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات باز نگذاشته است. بنابراین صدور قطعنامه جدید لازمه گذار به مرحله جدید در یمن و گفت‌وگوهای جدی است.

در پایان باید گفت که تجربه جنگ هفت ساله یمن بار دیگر به وضوح نشان داد که صحنه روابط بین‌الملل، صحنه زورآزمایی و غلبه توانمندان است و در این میان، دیپلماسی و سازمان‌های بین‌المللی به صورت مستقل نه اثر گذار هستند و نه موجب صلح می‌شوند و این موازنه قوا و موازنه وحشت است که طبق نظریه رئالیسم می‌تواند صلح و عدم درگیری را در پی داشته باشد.

در طول هفت سال گذشته، تنها مقاومت و تجهیز یمنی‌ها توانست دشمن متجاوز را به آتش‌بس و رفع محاصره از فرودگاه صنعاء و بندر الحدیده و توقف عملیات نظامی مجبور سازد. با اطمینان می‌توان گفت که پس از پایان جنگ یمن، با توجه به افزایش بی سابقه توان نظامی یمنی‌ها و ایجاد موازنه قدرت در جنوب شبه جزیره عرب، دیگر شاهد جنگی نخواهیم بود و اگر سعودی‌ها در سال ۲۰۱۵ به یمن حمله‌ور شدند، چون موازنه قدرت به نفع ریاض بود و در این میان تنها روحیه مقاومت‌ و پایداری معادلات ریاض و واشنگتن را بر هم زد.

انتهای پیام/م