کاهش خسارات جانی سیل با مدیریت جهادی/ سیلاب جنوب و جنوب شرق کشور چگونه مهار شد
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، سیلاب‌های خسارت‌بار در سال‌های گذشته پای ثابت بلاهای طبیعی کشور به حساب می‌آید و بارش‌های سنگینی که پیشتر از این هر ۵۰ سال یکبار تکرار می‌شد، در حال حاضر با دوره بازگشت کوتاه‌تر زمینه دشواری زندگی مردم را مهیا می‌کند.
برای مثال ابتدای سال ۱۳۹۸ بارش سیل‌آسا واقع در جنوب غربی کشور و همچین سیلاب آق‌قلا در مناطق شمالی منتهی سختی‌های بسیاری برای مردم شد؛ آن زمان سازمان هواشناسی از ورود سامانه بارشی متراکم به جنوب و غرب ایران در هفتۀ اول فروردین ۱۳۹۸ خبر داد. این سامانۀ بارشی در ۵ فروردین‌ماه، موجب ایجاد سیلاب و خسارت‌های جانی و مالی در ۲۵ استان ایران شد. این سیلاب‌ها در روز نخست، حداقل ۱۹ کشته در استان‌های مختلف کشور برجای گذاشت.
بر اثر شکسته شدن سیل‌بندهای روستاهای اروندکنار و وقوع سیل در این روستاها دو کودک ۳ و ۶ ساله در نهر قصر، در مرکز اروندکنار جان باختند. سیل در این منطقه به علت مد دریا و ورود آب آن به رودخانه و طغیان آب نهرهای روستاها ایجاد شده بود. همچنین در پی رهاسازی آب سدها در بالادست رودخانه کارون، حجم آب این رودخانه در مقطع پایین دستی خرمشهر به شکل کم سابقه‌ای افزایش یافت.
موارد بیان شده تنها بخشی از خسارات خانمان‌برانداز سیل سال ۹۸ تلقی می‌شد، در برخی از مناطق درگیر سیل شاهد تکرار این پدیده به فاصله مدت زمان اندک بودیم و همین مسئله منجر به خسارات جبران‌ناپذیر اقتصادی شده بود.
یکی از موارد قابل تامل در سیل سال ۹۸، خطر پذیری بالا وارد شده ناشی از مدیریت ناصحیح بحران در سد دز به حساب می‌آید. درست یک ماه پیش از وقوع سیلاب سال ۹۸ در جنوب غرب کشور، یکی از شرکت‌های مشاور حوزه آب در قالب نامه‌ای به معاونت آب و آبفای وزارت نیرو هشدار داد که سدهای کرخه و دز توان ظرفیت سیلاب با دوره بازگشت بالاتر از ۵ سال را ندارند و این مسئله می‌تواند کشور را با بحران گسترده مواجه سازد اما یکی از مقامات ارشد مسئول در خوزستان با توجیه غیر منطقی از تخلیه سد پیش از وقوع سیلاب جلوگیری کرد تا این سدها در زمان سیل با خطر بزرگی دست و پنجه نرم کنند.
در چنین فضایی مدیریت ناقص پس از بحران توسط دولت قبل سهم قابل توجهی در ایجاد خسارات متعدد جانی و مالی برای مردم داشت. برای مثال سیل سال ۹۸ شهرستان کنارک واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان پس از ۱۲ هفته و با مساعدت گسترده گروه‌های جهادی از خانه‌های مردم تخلیه شد.
*تخلیه ۴۸ ساعته کنارک از سیلاب
با وجود تجربه منفی از مدیریت بحران سیل در سال ۱۳۹۸، بارش‌های سنگین در اواخر دی ماه سال ۱۴۰۰ بار دیگر تکرار شد. در همین راستا عملکرد دولت سیزدهم در مسئله مدیریت بحران سیلاب سال ۱۴۰۰ فاصله بسیاری با عملکرد دولت گذشته هنگام سیل سال ۹۸ داشت.
در نخستین ساعات وقوع بارش‌ها در جنوب و جنوب شرق کشور، وزیر نیرو به عنوان نماینده رئیس جمهور در منطقه حضور یافت. بنابر اظهارات مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، وزیر نیرو پس از حضور در منطقه به نیروهای واکنش سریع آبفای تهران دستور داد تا بلافاصله با تمام قوا در شهر کنارک به عنوان مرکز سیلاب‌های گسترده در جنوب شرق کشور حاضر شوند و سیلاب در کوتاه‌ترین زمان از این شهر به سوی دریا خارج شود.
به گزارش فارش، ۵۰ نیروی واکنش سریع آبفای تهران همراه با ۴۰ پمپ تخلیه ۲ اینج و ۱۰ پمپ تخلیه ۶ اینچ و ۴ اینچ ساعاتی پس از دستور وزیر نیرو در کنارک حاضر شد و در قالب یک مدیریت جهادی سیلاب این شهر که به مراتب از سیل سال ۹۸ بیشتر بود در ۴۸ ساعت از خانه‌های مردم و معابر به سوی دریا هدایت گشت.
*بارش سنگین سد میناب در سیل اخیر چگونه مدیریت شد؟
یکی دیگر از زوایای مدیریت بحران در سال ۱۳۹۸، مسئله مدیریت خطرپذیری در سد میناب بود. بر این اساس در استان هرمزگان تنها در ۷ روز معادل ۱۱۰ میلی‌متر بارش به ثبت رسید. این در حالیست که متوسط بارندگی یکسال این استان در بلند مدت کمتر از ۱۸۰ میلی‌متر گزارش شده است. در نتیجه این بارش‌ها، دریاچه سدهای مستقر در مناطق جنوب و جنوب شرق کشور شاهد افزایش میزان سطح آب بوده است. این بارش‌ها موجب شد تا در سد میناب شاهد افزایش ۱۰۰ درصدی سطح آب باشیم.
در چنین شرایطی با توجه به محدودیت سازه‌های کنترل‌کننده سیلاب از جمله خلاء حضور سدهای سیلگیر، در مجموع وزارت نیرو برای جلوگیری از افزایش خطر برای پایداری سد میناب مجبور به تخلیه بیش از ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از سد میناب شد.
بر این اساس، متولیان مدیریت منابع آب کشور به منظور مدیریت شرایط سد میناب با حضور میدانی زمینه این مسئله را مهیا کردند. بر این مبنا تخلیه سد میناب در شرایطی انجام شد، که پیش از وقوع سیل تمام روستاهای در معرض خطر از جمعیت تخلیه شده و این حجم آب سنگین به طور کامل بدون ایجاد هیچ تلفات جانی با مدیریت بحران صحیح تخلیه و همچنین در پایان سیلاب ذخایر سد استقلال با حداکثر ظرفیت خود پابرجا ماند.
*چگونه تهدید سیل به فرصت تبدیل می‌شود؟
با توجه به حدی شدن شرایط آب و هوایی و افزایش شدت بارش‌های در کشور، بازنگری در مطالعات مرتبط با منابع آب در کنار پایش دقیق همه رودخانه‌های کشور برای پیش‌بینی سیلاب مسئله‌ای ضروری است.
در قالب این تغییر مدیریت، استقرار سیستم جامع مدیریت سیلاب در قالب احداث سدهای سیلگیر، کانال‌های اانتقال آب به دشت‌های خالی از جمعیت و ایجاد شرایط تغذیه مصنوعی آب‌خوان به همراه آبخیزداری می‌تواند در کنار مدیریت بحران صحیح زمینه تبدیل تهدید سیلاب به فرصت را مهیا کند.
انتهای پیام/
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید
