میزگرد فارس| نیاز جامعه مداح به گفت‌وگوهای نرم و آرام/ مطالبات رهبری در حوزه شعر بر زمین مانده است
خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: از فروردین‌ماه سال ۱۳۶۲ زمانی که آیت‌الله خامنه‌ای در کسوت ریاست جمهوری بودند، برنامه دیدارهای ایشان با مداحان آغاز شد و تا امروز ۳۸ سال است که این دیدار مستمر ادامه داشته است. دیداری که به نظر صاحب‌نظران، تحلیل سالانه مداحی‌های کشور و قله‌ای برای خواندن ستایشگران است.
روزهای گذشته مطالبات رهبر انقلاب از مداحان را دسته‌بندی و بازخوانی کردیم که می‌توانید اینجا و اینجا بخوانید. سوم بهمن‌ماه امسال، این دیدار در سالروز میلاد حضرت زهرا(س) برگزار خواهد شد. در آستانه این دیدار میزگردی با حضور حجت‌الاسلام مجید باباخانی، رئیس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی، حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی شاعر و نوحه‌سرا و حسین محمدی‌فام مداح اهل بیت(ع) برای بررسی مطالبات رهبری در این سال‌ها و روند تحقق آن‌ها برگزار کردیم که حاصل آن پیش چشم شماست:
رهبری برای مداحان جایگاه والا و اثرگذاری قائل‌اند
مقام معظم رهبری در این ۳۸ سال دیدار با مداحان در چه محورهایی توصیه‌هایی داشتند؟
محمدزمانی: این دیدار مقام معظم رهبری با مداحان از زمان ریاست جمهوری ایشان برگزار می‌شد که ابتدا در روز عید غدیر بود و بعدها به روز میلاد حضرت زهرا(س) منتقل شد و بعد از زعامت ایشان بر انقلاب نیز تاکنون ادامه داشته است. در این دیدارها مقام معظم رهبری سخنرانی می‌کردند و چند سالی ایشان بیانات نداشتند و صرفاً اجرای برنامه مداحان بود. یک سال آقای شمس به عنوان مجری برنامه از مقام معظم رهبری درخواست کردند که مداحان از راه دور و نزدیک خدمت شما رسیدند و دوست دارند از بیانات شما بهره‌مند شوند. در آن دیدار میکروفونی برای رهبری آوردند و ایشان حدود ۱۵ دقیقه سخنرانی کردند و بعد از آن سال به درخواست مداحان سخنرانی مقام معظم رهبری مجدداً در این دیدار برنامه‌ریزی شد.
هیچ قشری به اندازه مداحان مشمول عنایات رهبری در بیانات، سفارش‌ها و راهکارها نبودند. این دیدار سالیان سال است که برگزار می‌شود و جدای از آن در مناسبت‌های مختلف مانند ماه محرم، ایام فاطمیه و در دیگر مناسبت‌ها که در حسینیه مراسم بوده است، مداحان، هنگام سفره شام کنار ایشان نشستند و آنجا هم ایشان نکاتی را مطرح کردند. در زمان روضه‌های خصوصی‌تر در ایام شهادت دیگر امامان نیز توصیه‌هایی داشتند و یا در مناسبت‌های دیگر که با اقشار مختلف دیدار بود و مداحی در آن مراسم اجرای برنامه داشت، بعد از مجلس در خارج از جلسه، با مداح گرم می‌گرفتند و توصیه‌هایی داشته‌اند. همه این‌ها را وقتی کنار هم قرار دهیم، نشان می‌دهد هیچ صنف و قشری به اندازه مداحان مورد عنایت مقام معظم رهبری نبوده‌اند.
می‌توان دلیل این لطف و عنایت را که بارها خود مقام معظم رهبری در بیانات هم فرموده‌اند، منصب و جایگاه بالای مداحان دانست؛ چنان‌که ایشان می‌فرمایند مداحان ظرفیت بالایی دارند که نباید آن را دست کم گرفت. ایشان همواره این قشر را فراگیرترین، پرجاذبه‌ترین و پرمخاطب‌ترین نهاد معرفی کرده‌اند و هر سال به این نکته اشاره داشته‌اند که این مجالس به آسمانی‌ترین آئین‌ها و ماندگارترین لحظات مرتبط است و با هنر مداحان، می‌تواند بر جان‌ها اثرگذار باشد. بارها فرموده‌اند: یک بیت شعری که مداحان می‌خوانند می‌تواند از ده‌ها جلسه سخنرانی برتر باشد. همواره تاکید داشته‌اند که مجموعه هیأت تاثیرگذار در فرهنگ، تعالی و رشد مردم است و نباید دست‌کم گرفت.
رهبر انقلاب در این دیدار به پیشینه مداحی اشاره کردند و فرمودند: دعبل، کمیت، سید حمیری و امثالهم در این عرصه بودند و باید ادامه‌دهنده این راه باشید. بخش بسیاری از بیانات مقام معظم رهبری در این دیدار در محور رسالت مداحی بوده است که مداحان دارای رسالتی هستند و آن را دست کم نگیرید و باید آغاز و پایان و هدف‌گذاری داشته باشید. این رسالت را در محتوا، مضمون، ظاهر، قالب و سبک مورد بررسی قرار دادند. در سال‌های متعدد روی محتوا تاکید کردند و توصیه داشتند که بهترین محتوا، معرفت‌افزا، عمیق و برآمده از قرآن و حدیث را ارائه کنید تا فرد بعد از جلسه احساس دست پُری داشته باشد. در قالب هم تاکید بر حفظ سنت‌ها دارند و فرمودند این بنای رفیع را منهدم نکنید تا بنای جدیدی بسازید، بلکه این بنا را مرتفع کنید، زیرا مستحکم و قدیمی است اما پویاست. بنابراین سفارش ایشان بر این است که اگر نوآوری می‌کنید از نو ابداع باشد نه بدعت.
در حوزه آهنگ و ملودی هم توصیه ایشان این است که نباید به سمت موسیقی‌های غربی بروید و تلاش کنید در آهنگ‌ها و موسیقی سنتی و اصیل ایرانی استفاده کنید. در حوزه محتوا هردو سال بر وحدت آفرینی تاکید کردند و مداحان را بر حذر داشتند تا به وحدت اسلامی آسیب نزنند و موجب اختلاف مذهبی نشوند و مدح و روضه آن‌ها برپایه حفظ وحدت اسلامی باشد.
در سال‌های اخیر هم موضوعات خانواده و سبک زندگی به مباحث رهبری اضافه شده است و این را به مداحان می‌فرمایند به این معنا که آن‌ها می‌توانند در این عرصه‌ها اثرگذار باشند که نشان‌دهنده جایگاه آن‌هاست.
عمده بیانات رهبری در بحث مداحی، در مضمون و شعر است و بسیاری از نکات ایشان ذیل این موضوع تعریف می‌شود. این شعر در قالب‌های نوحه، سرود، سینه‌زنی و … مدنظر است که باید غنی باشد. سلاح مداحان شعر است و این شعر، اگر متعالی و خوب از لحاظ ظاهری و ساختار باشد، می‌تواند مداحی و ستایشگری ما را پیش ببرد. در غیر این صورت، موجب آسیب است.
سازمان تبلیغات وظیفه تسهیل‌گری نقش‌آفرینی مردم و بزرگان در عرصه مداحی را دارد
یکی از مطالبات مقام معظم رهبری در سال ۶۹ این است که بزرگان این عرصه و نهادهای مرتبط، برای این منصب حدود و ثغور تعیین کنند تا اگر کسی بنا شد در این عرصه وارد شود بداند، باید دارای چه شاخص‌ها و ملاک‌هایی باشد. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
باباخانی: مقام معظم رهبری در این سال‌ها در بیانات خود نشان دادند که مداح و ستایشگر را مبلّغ دین می‌دانند و رسالت تبلیغی مداحان را مدنظر قرار می‌دهند. از سوی دیگر ایشان به این جلسه اهتمام ویژه دارند و حساس هستند که سروقت برگزار شود. در برخی از سال‌ها، سالروز میلاد در ابتدای سال شمسی بود و ایشان مشهد بودند، اما با یک جابجایی اندک این جلسه برگزار شد و ایشان به تهران آمدند و بعد از جلسه دوباره به مشهد برگشتند که نشان از اهمیت بالای ایشان به این جلسه است. معجون مباحث معرفتی در کنار مباحث معنوی که یک مداح در حریم معنوی با آمیختن به هنر ارائه می‌کند، بسیار اثرگذار است که به واقع می‌تواند مُرده زنده کند.
سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان نهاد حاکمیتی که موضوع مداحی با آن در ارتباط است، در سال‌های گذشته روندی دنبال کرده است که خود مردم باید در حوزه مداحی اثرگذار و نقش‌آفرین باشند و تلاش کرده در این زمینه بسترسازی کند و تسهیل‌گری داشته باشد. تشکیل کانون مداحان که حدود ۱۰ـ۱۲ سال بعد از این بیانات رهبری ایجاد شده، برای پاسخگویی به همین مطالبه بود تا فضای صنفی را در مداحی ایجاد کند و ۴۲۰ شهر را پوشش دهد با برگزاری انتخابات جایگاه صنفی خود را ایجاد کند تا این تنظیم‌گری محقق شود.
مداحی، حریم معنوی و خلعت نوکری است که با سایر فعالیت‌ها متمایز و خط‌کشی کردن در آن بسیار پیچیده است؛ زیرا مداحی محل کسب یا صنف اداری نیست، بلکه منصب معنوی است که از یک نظر هم حساسیت بیشتری دارد و باید مراقبت بیشتری کرد. در سال‌های اخیر کمیته صیانت را ذیل کانون مداحان فعال‌تر کردیم.
در سال‌های اخیر شورای شبکه هیأت راه‌اندازی شد و بخش‌های مختلف و فعال در عرصه مداحی را ذیل آن گردآوری کردیم تا سیاست‌های واحد را اجرایی کنند. شورای عالی ستایشگری هم تشکیل شده است و بزرگان این عرصه چند جلسه کنار هم نشستند و در هفته جاری هم جلسه‌ای خواهند داشت و پیرامون مباحث اساسی بحث و تبادل نظر می‌کنند. بزرگان مداحی که بیش از ۵۰ سال در این عرصه تلاش کرده‌اند و بسیاری از ستایشگران موجود شاگرد آن‌ها بودند، باید حدود و ثغور مشخص کنند.
سازمان تبلیغات تلاش می‌کند بستری برای برگزاری این جلسات و گفت‌وگوها فراهم کند تا حرفهای آنان به سمت اجرا برود. رسالت ما مانع‌زدایی است و رویکرد ایجابی نداریم و الحمدلله در مسیرِ شدن هستیم. در مسیر تنظیم‌گری و تعیین شأن و شئونات روند مطلوبی نداریم، اما در واقع باید بدانیم قشر ستایشگر ما انقلابی‌ترین قشر هستند و سراغ هر فردی استان به استان یا شهر به شهر می‌رویم، می‌بینیم که دلداده حاکمیت و انقلاب هستند. البته باید مراقب آفات هم بود. دشمن، زمانی که جایی را تا این حد اثرگذار می‌بیند به روش‌های متعدد سرمایه‌گذاری می‌کند/ برای همین می‌بینیم وقتی خطایی صورت می‌گیرد، تمام رسانه‌ها روی آن کار می‌کنند.
دیدار سالانه مداحان با مقام معظم رهبری تحلیل جریان هیأت و ستایشگری است و قله رویدادهای این عرصه هم محسوب می‌شود و نکات کلیدی که رهبری بنا دارند به جامعه و کنشگران فرهنگی منتقل کنند به ستایشگران که مخاطب دارند، بیان می‌کنند، لذا این راهبری که رهبری که جلسه به جلسه انجام داده‌اند، راهگشای ما برای بهتر پیش رفتن این مسیر بوده است.
کارگروه علمی برای تبیین بیانات رهبری باید ایجاد شود
مقام معظم رهبری در این دیدارها بارها نسبت به رفتار و عملکرد مداحان تذکر داده و فرموده‌اند: خطای شما فرضاً نسبت به مردم عادی سنگین‌تر است. این نشان دهنده چه جایگاهی برای این قشر است؟
محمدی‌فام: رهبر انقلاب به‌عنوان رهبری فهیم و به روز به بحث رسانه دقت ویژه دارند و به خوبی فهمیده‌اند که قدیمی‌ترین و اثرگذارترین رسانه این مکتب و انقلاب، هیأت، منبر و مداحی است. بخشی از پرداختن جدی ایشان به موضوع مداحی به دلیل همین بُعد رسانه است و ایشان فرموده‌اند که مردم حرفهای دین را از این بلندگو می‌شنوند. این حرف‌ها هم از منبر و هم مداحی به گوش مردم می‌رسد که فرمودند یک بیت شعر می‌تواند اثر منبر کامل را داشته باشد.
برای عمل به بیانات مقام معظم رهبری، یک حلقه مفقوده داریم و آن تبیین علمی مباحث ایشان است. در خصوص بیانات رهبری یک تبیین رسانه‌ای نیاز است که همان بنر و بروشور درست کردن از بیانات ایشان است، اما یک تبیین علمی هم نیاز است؛ یعنی بررسی کنیم ببینیم ریشه حرف ایشان کجاست و اصلاً برای چه فلان نکته را بیان کردند. زمانی می‌توانیم عمل به بیانات رهبری را در مداحان ببینیم که آن کار علمی صورت بگیرد.
ایشان نکات بسیاری در این سال‌ها داشتند که نشان می‌دهد برخی از آنان اصولی است، یک سری بیانات ایشان اما نیازمند تبیین و تفسیر است و نمی‌توان با یک خواندن ساده آن را فهمید و اصلا یک علم است. نباید نگاهمان به بیانات ایشان دم‌دستی باشد، بلکه باید به عنوان بیانات یک اندیشمند نگاه کنیم؛ بنابراین باید روی این بیانات کار جدی شود. باید تیمی تشکیل شود که فرضاً فقیهی عضو آن باشد تا از نگاه فقه بررسی کند، جامعه شناس و روانشناس باشد تا در نهایت تبیین علمی بیانات ایشان را انجام دهند که یک مردم برایش کامل روشن شود؛ چرا ایشان روی وحدت پافشاری می‌کنند؟ در این صورت برای مداح سوال می‌شود من چند نوحه وحدت‌آفرین ساخته و خوانده‌ام؟
برخی از بیانات رهبری مانند سایر توصیه‌های علماست، اما برخی از جایگاه ولایت و با نگاه دوراندیشانه ایشان نسبت به وقایع بین‌الملل است و مداح باید با شناخت مبانی فکری ایشان برای اجرای آن گام بردارد. نتیجه این جلسات علمی بر اساس بیانات رهبری می‌تواند معیار و ملاکی برای حمایت و امتیاز دهی سازمان تبلیغات به مجالس هم باشد.
نسبت به بیانات مقام معظم رهبری نباید افراط و تفریط هم داشته باشیم؛ یعنی هم نباید بیانات ایشان را صرفاً موعظه دانست و هم نباید اخباری‌مسلک نگاه کرد و خط‌کشی از بیانات درست کرد و عده‌ای را به این واسطه ضدولایت فقیه کرد و مجالس و مداحان را دو بخش و قسمت تبدیل کرد که قطعاً مخالف نظر ایشان هم هست. ایشان به دنبال وحدت میان فرق اسلامی است؛ بنابراین قطعاً راضی به اختلاف میان هیأتی‌ها نیستند. از سوی دیگر نباید گزینشی هم برخورد کرد؛ یعنی برخی مطالب ایشان زیر خاک بماند و برخی دیگر بسیار برجسته شود و در این زمینه رسانه‌ها اثرگذار است. در این موضوع هم کارگروه علمی بسیار نقش دارد تا اولویت‌ها را مشخص کند.
مقام معظم رهبری، جایگاه مداحان در جامعه را می‌شناسند و می‌دانند جوانان بسیاری این قشر را الگوی خود قرار می‌دهند. خود ما هم اینگونه بودیم که دوران نوجوانی ما در عشق‌ورزی به یکی از ذاکران گذشته سپری شده است و دوست داشتیم بدانیم او چگونه نماز می‌خواند، چه کتابی می‌خواند و اگر او می‌گفت فلان کار را کنید، انجام می‌دادیم و امروز بعد از چند سال می‌بینیم که جلسات ما شبیه جلسات او شده است و نوع مواجهه من با جریان مداحی شبیه اوست. رهبری این را خوب درک کردند و با این نگاه که مداحان الگو هستند توصیه می‌کنند تا مراقب رفتار و عملکرد خود باشند.
دو شرط مقام معظم رهبری برای اجرای مطالبه در جامعه
باباخانی: مقام معظم رهبری دو شرط در موضوعات کلان بیان کردند که در نگاه به مسائل خیلی راهگشاست. از ایشان سوال می‌شود در خصوص فلان موضوع که فرمودید چگونه باید عمل کنیم، ایشان می‌فرمایند اولاً باید اقناعی عمل کنید و نباید آمرانه برخورد کرد. عرصه فرهنگ، چنین فضایی است و حرف صد درصد درست را هم باید قانع کرد تا اجرا شود. ایشان همچنین می‌فرمایند نباید موجب انشقاق و دوقطبی شود. این ظلم به علاقه‌مندان حاکمیت و رهبری است که به واسطه بدسلیقگی ما و نوع بد طرح بحثی موجب انشقاق در جامعه هیأتی شویم.
یک مرتبه رهبری فرمودند تا آرمان‌های من در عرصه عزاداری خیلی فاصله است
یکی از پرتکرارترین توصیه‌های مقام معظم رهبری در این سال‌ها بحث اشعار و مضامین نوحه‌ها بوده است. ارزیابی شما از این حوزه چیست و چقدر منطبق بر مطالبات رهبری است؟
محمدزمانی: ایشان در زمینه شعر، چند مطالبه جدی از جامعه مداحان دارند. یک بخش با این رویکرد است که شعر قوی، محکم و با اسلوب و دارای جنبه‌های هنری خوانده شود. یک اصل است و صرفاً هم متعلق به ایشان نیست و هر فرد آشنا به مبانی ادبی می‌داند که در این کشور با دارای هزار سابقه شعری و شعرای معروف و برجسته جهانی از فردوسی، عطار، سنایی، حافظ، سعدی، صائب گرفته تا بسیار اشعار معاصر، باید در عرصه مداحی شعر محکم خوانده شود.
دست ما در شعر باز است؛ بنابراین کسی نمی‌تواند بگوید من شعر خوب و قوی پیدا نکردم یا نبود. اگر امروز شاعران تصمیم بگیرند شعری تولید نکنند همین اشعار موجود خوب برای ۱۰ سال مجالس کشور کفایت می‌کند و می‌توانند هر روز هم نو بخوانند و تکراری نخوانند. مطالبات رهبری را نمی‌توان ارزیابی کرد که چقدر محقق شده یا نشده، اما آنچه مشخص است، بسیاری از این مطالبات مغفول مانده و عملیاتی نشده است. برخی اشعار از لحاظ ادبی و محتوایی ضعیف است و حتی آن‌هایی که روی آن کار شده تا خروجی نماهنگ داشته باشد، ضعف‌های دستور زبانی بسیاری دارد.
در باب محتوا ایشان توصیه‌های بسیاری داشتند که یکی از آن‌ها اشعار اخلاقی است. ایشان یک مرتبه میان اشعار اخلاقی و عرفانی تفکیک قائل شدند و فرمودند شعر عرفانی را اهل عرفان متوجه می‌شوند و مردم کوچه و بازار شاید متوجه نشوند که در این شعر جام، باده و ساغر به چه معناست؟ اهل عرفان متوجه می‌شوند، اما مردم عادی نه؛ در حالی که شعر اخلاقی را متوجه می‌شوند. زمانی که در مذمت کبر و ریا یا فضیلت نوع دوستی شعر خوانده می‌شود، مردم متوجه می‌شوند. بنابراین تاکید داشتند شعر اخلاقی جدی گرفته شود؛ زیرا موجب ارتقای اخلاق در جامعه می‌شود. اشعار اخلاقی الان بیشتر در مراسم ختم خوانده می‌شود؛ در حالی که در گذشته بیشتر در هیأت خوانده می‌شد.
یک مرتبه از مقام معظم رهبری سوال کردم توقع شما از شعر چیست؟ ایشان فرمودند قصیده‌ای فرضاً نوشته شود که ابتدایش مباحث توحیدی بعد مباحث اخلاقی بیاید. در ادامه فضایل و مناقب بیاید که دل‌ها را روشن می‌کند و بعد آموزه‌هایی که می‌توان گرفت و تطبیق آن بر روزگار ما ذکر شود و در نهایت چند بیت گریز یعنی همان مرثیه شعر آورده شود. فرمودند من موافق نیستم شعر از ابتدا مرثیه باشد. در حوزه اشعار اخلاقی، گاهی هم مصادیقی رهبری ذکر کردند و به اشعار سعدی، صائب و حتی حافظ اشاره داشتند.
متاسفانه یکی از مشکلات جامعه مداح ما این است که اغلب توانایی اجرای اشعار صائب و حافظ را ندارند و در این عرصه، ناتوان هستند. البته افرادی هم هستند که این توانایی دارند، اما معدود هستند. گاهی این ناتوانی خود را منکر می‌شوند و می‌گویند مردم این اشعار را متوجه نمی‌شوند؛ در حالی که این چنین نیست و مردم با سابقه هزار سال سابقه شعری و این سطح علمی و سواد جامعه می‌توان گفت مردم متوجه می‌شوند. در اجرای شعر نیاز است مداح اول خودش اشعار را متوجه شود و بعد بتواند خوب القا کند. رهبری از من سوال کردند که چرا اشعار را به دیگر مداحان نمی‌دهید من گفتم می‌گویند مردم متوجه نمی‌شوند. ایشان فرمودند مردم متوجه می‌شوند، این‌ها خودشان متوجه نمی‌شوند. باید سخت کار کنند و عرق بریزند تا بتوانند به مردم القا کنند، اما نمی‌خواهند زحمت بکشند. حتی فرمودند این شعر محتشم شعر آسانی نیست، اما اینقدر تکرار شده که مردم می‌فهمند.
مداحی که یک ربع قبل از جلسه در اینترنت می‌گردد تا چه شعری بخواند، فرق دارد با مداحی که یک هفته قبل روی شعری کار می‌کند تا در جلسه بخواند و واژه به واژه آن را کار کرده است. این کم‌کاری‌ها در جامعه مداحی ما وجود دارد. این کم‌کاری در اشعار مرثیه هم داریم و مداحان می‌گویند نمی‌شود خواند. بیشتر سراغ ادبیات غیربرجسته رفتیم تا زود جواب بدهد که دستاوردی هم ندارد و این وجه رایج جلسات است. البته استثناهایی هم داریم. نتیجه این می‌شود که مقام معظم رهبری می‌فرمایند تا آرمان‌های من در موضوع عزاداری خیلی فاصله است. یعنی حرکت و رشد داشتیم، اما هنوز کار و راه داریم تا به قله برسیم.
در مداحی جرم و خلاف شأن داریم که برخورد با هریک متفاوت است
بیانات مقام معظم رهبری، نیازمند تبیین و ترویج در سطح جامعه است که اجرایی شود و حتی در مواردی نیازمند پیگیری و برخورد تا روندی اصلاح شود. بسیاری این موارد را وظیفه سازمان تبلیغات می‌دانند. در این زمینه‌ها چه برنامه‌هایی دارید؟
باباخانی: سازمان تبلیغات در چند وقت اخیر به این سمت رفت تا جایی ایجاد شود که روی این مسائل نگاه تخصصی داشته باشد. برای همین، مرکز راهبردی ذیل سازمان هیأت و تشکل‌های دینی ایجاد شد که دارای میزهای تخصصی مختلف است تا در رشته‌های موجود تلاش کنند. این میزها متشکل از هیأت علمی و افراد کارشناس و فعال هر موضوع است که می‌تواند بررسی کند براساس بیانات رهبری دچار چه آفاتی هستیم. حاصل این مباحث در برنامه‌های میدانی ما بروز می‌کند.
در همین مرکز مجموعه بیانات رهبری جمع‌آوری و باب‌بندی شده، آماده انتشار است تا برای استفاده و تبیین در اختیار افراد قرار گیرد. رویدادهای متعددی هم در حال تشکیل برای مباحثه و گفت‌وگوست. برنامه‌های مختلف رسانه‌ها را حمایت می‌کنیم تا روی مسائل اصلی بحث کنند. در موضوع مداحی مباحث سطحی و هیجانی و مباحث ریشه‌ای داریم باید سراغ مسائل ریشه‌ای رفت. البته نباید از آن قشر مباحث هم غافل شد، اما باید بدانیم کف روی آب است و موج دیگر ممکن است آن را از بین ببرد.
مهرواره «هوای نو» که با موضوع جریان هیأت راه افتاد، یک کار علمی است که دو نفر از خروجی آن امسال در محضر مقام معظم رهبری اجرای برنامه خواهند داشت.
در حوزه صیانت نیز شورای عالی ستایشگری و کانون مداحان وارد شده است. البته موضوع بسیار ظریفی است. در حوزه سیاست‌گذاری اولاً عاقلانه بودن مدنظر است و بعد در مرحله اجرا نیز نیازمند هماهنگی نهادهای مختلف هستیم. بسیاری از مسائل حوزه ستایشگری جرم مصطلح نیست، بلکه خلاف شئونات نیست. بنابراین مواجهه با خلاف شأن با جرم متفاوت است و نیازمند یک برخورد حرفهای است. حوزه ستایشگری دارای معنویت است و اگر خلاف شأن رخ داد، باید در برخورد دقت شود. در موضوع صیانت خلاف شئون و جرم در حال تفکیک هستیم و در این زمینه همه نهادها باید هماهنگ باشند.
معتقدم برخورد کمتر از ۱۰ درصد اثرگذار است و برای حفظ و صیانت این عرصه باید فرهنگسازی کرد که بعد اصلی آن در زمینه آموزش خود را نشان می‌دهد. در کلاس آموزشی باید این اصالت‌ها را تقویت کرد و رسانه‌ها باید کمک کنند. در «هوای نو» روی رسانه هیأت کار شد تا کار فاخر تولید شود. در حوزه آموزش نیز کانون در حال ورود است. هر فردی می‌تواند مداح شود و با اخلاص و ضوابطی می‌تواند به این کار ورود کند، اما جایی که کلاس است باید رعایت نکاتی را داشته باشد و مطالبات رهبری را محقق کند تا ما نسل بعدی خود را حفظ کنیم.
در حوزه منویات مقام معظم رهبری باید دید رویکرد ما صیانت باشد و یا آموزش، که قطعاً آموزش بهتر است و در این حوزه رسانه هم بسیار اثرگذار است؛ زیرا سازنده ذائقه‌هاست که متاسفانه گاهی اتفاقات خوب و گاه اتفاقات بد هستیم. در موضوع فرهنگی هم اگر کار ضعیفی بیاید، تمام اقدامات خوب را به حاشیه می‌برد.
مخاطب بیانات و مطالبات رهبری صرفاً مداحان نیستند و شاعر و مسئول هیأت هم مدنظر است
یکی از توصیه‌های مقام معظم رهبری تفکیک میان عزاداری و جشن است؛ هم در شعر هم در ملودی و هم در محتوا. وضعیت امروز مداحان ما در جلسات جشن به چه صورت است؟ این مطالبه آیا محقق شده است؟ در «هوای نو» بخش مدیحه‌سرایی داشتید و بگویید وضعیت نسل جدید مداحان در این حوزه چگونه است؟
محمدی‌فام: ما همچنان که گفتم نیازمند کارگروه هستیم تا در این زمینه شادخوانی هم بررسی علمی داشته باشیم. مثلا در این بحث، سریع از باب فقهی می‌گویند: اصلاً می‌توان کف زد یا نه و نگاه مراجع چیست، اما آیا شادی به کف زدن است؟ لحن سرود، محتوا، نورپردازی و … شادی‌آفرین است. مخاطب بیانات رهبری را لزوماً نباید مداح دانست. رهبری می‌فرمایند مداحی معرفت‌افزا باشد و ابزار مداح شعر است؛ بنابراین شاعر باید شعر معرفت‌افزا و خوبی بسراید تا مداح به وسیله آن بصیرت‌افزایی کند. مثل شعر آقای سازگار که جنسش شعر هیأت است و دارای آیات قرآن، روایت، بصیرت‌افزایی و … است و واژگان ثقیل هم ندارد. بنابراین از شاعر و مسئول هیأت هم باید توقع داشت؛ زیرا یک پرچم هیأت هم می‌تواند معرفت‌افزا باشد.
یکی از مشکلات ما این است که کم فکر می‌کنیم و سریع سراغ اجرا می‌رویم؛ در حالی که برای همین موضوع شادخوانی باید فکر کرد که در فضای هیأت، لحن خواندن و اصلاً محتوا چه می‌توان کرد و این باید در آن کارگروه علمی بررسی شود. از ضعف نبود همین کارگروه در موضوع استودیوخوانی به جمع‌بندی نمی‌رسیم.
بیش از ۲ هزار اثر مدیحه‌خوانی در مهرواره هوای نو ارسال شد که برای سال اول، رقم بسیار خوبی است و از روستاها و شهرستان‌های مختلف اثر ارسال شد و قطعاً برای سال بعد استقبال بیشتر خواهد شد. همچنین بناست مهرواره به صورت استانی هم برگزار شود. استعدادهای ناشناخته‌ای کشف شد که برخی از آنان محضر رهبر انقلاب هم خواهند خواند. ۵۰ نفر از برترین‌های مهرواره به سازمان تبلیغات معرفی می‌شوند تا برنامه‌های ویژه اعم از آموزش برای آنان انجام شود. اساتید که به عنوان داور حضور داشتند، روند را مثبت ارزیابی کردند، اما معتقد بودند در زمینه آموزش دچار ضعف‌هایی هستیم.
در جامعه مداحی نیازمند گفت‌وگو هستیم
باباخانی: با ظرفیت بالای موجود در عرصه مداحی و هیأت می‌توانیم مسائل کشور در حوزه فرهنگ را جابجا کنیم. در حوزه ستایشگری نیازمند گفت‌وگو هستیم و این یک خلأ جدی است. نیازمند گفت‌وگو در فضای آرام و بامحبت هستیم تا بر سر اختلافات حرف بزنیم و حرف یکدیگر را کامل بشنویم و عصبانی نشویم. باید احساس کنیم فرد در حال نقد است و این اصلاً مشکلی نیست.
دستگاه امام حسین(ع) رأس‌المال ماست و بزرگان ما با خون دل آن را به اینجا رسانده‌اند. بنابراین اگر فردی ابتکاری به خرج داد، نمی‌توان به او بگوییم نکن؛ در حالی که نسل جوان نیازمند ابتکار و حرف جدید است. نمی‌شود بگوییم هرکس حرف جدید زد در حال ضربه زدن است. حاج اکبر ناظم در زمان خودش کارهای جدید تولید کرد و نقد کارهای نو بسیار تیز و سلبی است. از سوی دیگر فرد نباید بگوید من کار نو تولید کرده‌ام و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته است، پس کسی حق ندارد من را نقد کند. این دو طرف باید گفت‌وگو کنند، زیرا ما در ۹۵ درصد، مشترکات داریم و باید بحث کنیم تا در خصوص اختلافات حتی به دو نظر برسیم، اما علمی کار کنیم. هرچه تخصصی باشد اختلاف نظر دارد. در جلسات همفکری به یک خروجی نمی‌رسیم، اما ممکن است دو خروجی عالمانه داشته باشیم، ولی از کارهای سلیقه‌ای رها می‌شویم.
این گفت‌وگوها باید خارج از فضای نهادها باشد تا ماندگار باشد. رسالت سازمان تبلیغات اسلامی تسهیل‌گری است. مقام معظم رهبری روی برپایی کرسی آزاداندیشی در موضوعات مختلف بارها تاکید کرده‌اند که این در موضوع ستایشگری بسیار ضروری است. باید جلسات گفت‌وگو با آرامش برگزار شود و قطعاً این قشر که دارای حریم معنوی جدی هستند، بسیاری از مشکلات و اختلاف‌نظرهایشان برطرف خواهد شد و مانع آفات می‌شود.
انتهای پیام/
