پرونده ویژه| چالش‌هایی که سرمایه ایرانی را پیش از مقصد صادراتی به هوا می‌برد!
به گزارش خبرگزاری فارس از رشت، گذرگاه مرزی آستارا یا مرز آستارا از مهم‌ترین نقاط گمرکی ایران است که در داخل شهر آستارا و در حاشیه رودخانه آستاراچای که به‌موازات دو شهر هم نام آستارا در ایران و آذربایجان کشیده شده است. اتصال دو کشور ایران و آذربایجان از طریق یک پل در منتهی الیه رودخانه آستاراچای صورت می‌گیرد.
آستارا، سومین مرز فعال کشور
گذرگاه مرزی آستارا سومین مرز فعال کشور درزمینهٔ صادرات و واردات است و رتبه نخست صادرات و بزرگ‌ترین گمرک زمینی شمال کشور را دارد و از امن‌ترین و پرترددترین مرزهای زمینی کشور و دارای بیشترین ارزش صادرات چمدانی در کشور است.
کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال – جنوب ایران ارتباط کشورهای اروپایی، آسیایی میانه، روسیه و منطقه قفقاز را با خلیج‌فارس و هند فراهم خواهد کرد و بندر آستارا در آن کریدور به‌عنوان نقطه اتصال خط ریلی ایران و جمهوری آذربایجان، دروازه تجاری ایران با اوراسیا خواهد بود.
با این اوصاف شهرستان مرزی بندر آستارا به لحاظ داشتن ویژگی‌هایی نظیر ۱۸ و نیم کیلومتر مرز آبی و ۳۸ و نیم کیلومتر مرز خاکی با جمهوری آذربایجان و اتصال ریلی با آن کشور، سومین مرز پرتردد کشور به‌عنوان نقطه اتصال کریدور شمال – جنوب به اوراسیا بیش از این خواهد درخشید.
ایران موقعیتی ترانزیتی مثبت برای کشورهای عضو اوراسیا
جمهوری اسلامی ایران به لحاظ داشتن دریاهای خزر و خلیج‌فارس در شمال و جنوب برای ترانزیت کالاهای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بهترین موقعیت را دارد و بندر آستارا نیز به‌مثابه گلوگاه تجارت خارجی در شمال ایران است.
ناهماهنگی، یکی از چالش‌های تجار در مرز آستارا
مشکلات دیرینه فعالان اقتصادی و بازرگانان و خصوصاً تجار آستارایی به‌واسطه برخی ناهماهنگی‌های دستگاه‌های بالادستی موجب مشکلاتی برای تجارت کشور در شمال ایران شده است و این مشکلات علی‌رغم اینکه تجارت را با وقفه روبرو می‌کند، زمینه آسیب به سرمایه‌های اقتصادی بخش خصوصی را نیز ایجاد می‌کند.
در حال حاضر محصولات کشاورزی از طریق پایانه زمینی، کانتینرهای یخچالی، کشتی‌های کشتیرانی دریای خزر و واگن‌های یخچالی ریلی به مقاصد روسیه و کشورهای اوراسیا صادرات می‌شود.
صفی طولانی کامیون‌ها از دلال‌بازی‌های گمرکی
مشکلات محوطه گمرکی در آستارا و ایجاد صف‌های طولانی به جهت فعالیت دلالان در محوطه پایانه موجب شده است تا صف‌های طولانی در شهر آستارا بستر ناامنی را برای شهروندان و از طرفی دیگر درآمدهای حاشیه‌ای را برای برخی دلالان مهیا کند که نتیجه آن ایجاد بی‌نظمی در ورود کامیون‌ها و بالا رفتن هزینه بار و قیمت تمام‌شده بیشتر برای صادرکننده شده است که با این وضعیت قدرت رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در مقابل رقبای ترک و رژیم صهیونیستی که هدفمند بازار ایران را رصد می‌کند تا به صادرات ایران خدشه وارد کند، موجب می‌شود تا تاجر ایرانی قدرت رقابت‌پذیری کمتری را به همراه داشته باشد.
بخش‌نامه‌های خلق‌الساعه از دیگر چالش‌های تجارت
مشکل مهم دیگر تجار در آستارا بخش‌نامه‌هایی است که برای محصولات کشاورزی و صیفی‌جات صادر می‌شود. بخش‌نامه‌های خلق‌الساعه که مانع بزرگی برای صادرکننده است و یا استانداردهایی که کشور مقصد برای واردات محصولات کشاورزی وضع و اعلام می‌کند تا به دست صادرکننده برسد بخشی از کالا و سرمایه تاجر در مسیر ترانزیت قبل از رسیدن به مقصد، به هوا می‌رود.
برگشت ۱۰۰ کامیون فلفل دلمه‌ایران از روسیه
به همین خاطر به دنبال ممنوعیت جدید روسیه برای واردات فلفل دلمه‌ای از ایران بیش از ۱۰۰ کامیون فلفل دلمه‌ای در مسیر روسیه معطل ماندند و ظاهراً سازمان غذا و دارو و وزارت کشاورزی در اعمال استانداردهای موردنظر روسیه، موجب ممنوعیت ورود فلفل دلمه‌ای ایران به این کشور شده است.
اتاق بازرگانی گیلان به‌عنوان بازوی فعالان اقتصادی تجار و بازرگان به‌طور پیوسته از طریق کمیسیون‌های تخصصی خود در اتاق ازجمله کمیسیون کشاورزی تلاش می‌کند تا ضمن گره‌گشایی از مشکلات، راهکارهای را برای تسهیل تجارت به مسئولان ارائه کند اما در مواقع ای برخی دستگاه‌ها بجای شکستن قفل‌های بسته تجارت، مشکل را بر گردن دستگاه دیگری می‌اندازند.
نفوذ محصولات کشاورزی ایران به منطقه نیازمند عزم ملی
محصولات کشاورزی کشورمان دارای قدرت رقابت‌پذیری بالا به جهت کیفیت با رقبایی است که اقتصاد ایران را نشانه گرفته‌اند اما برای تحقق این مهم و حضور محکم و پیوسته در بازارهای هدف، نیازمند عزم ملی است و در دولت جدید امید است تا این رویداد مهم را شاهد باشیم.
هادی تیزهوش تابان، رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه درباره ممنوعیت ایجادشده از ۱۰ روز قبل توسط روسیه برای واردات فلفل دلمه‌ای از ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: این مشکل به دلیل عدم رعایت استانداردهای موردنظر روسیه برای واردات مواد غذایی و کشاورزی به این کشور است. متأسفانه بیش از ۱۰۰ کامیون فلفل ایران که راهی روسیه بوده در مرزهای آذربایجان و ایران متوقف‌شده‌اند.
به گفته وی، روسیه مدت‌هاست برنامه‌ریزی کرده که مواد کشاورزی وارداتی به این کشور از سموم مشخص و به میزان تعیین‌شده از سوی این کشور برخوردار باشد. این موضوع از مدت‌ها قبل به اطلاع دستگاه‌های مرتبط در ایران رسیده است.
آن‌طور که رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه گفته متأسفانه دستگاه‌های متولی این موضوع دقت نکردند و اکنون کامیون‌های زیادی که بار فلفل داشتند به دلیل عدم آگاهی از این بخشنامهها با مشکلات زیادی روبرو شده‌اند.
هماهنگی بین بخشی، مبنای صادرات بی برو برگشت
به گفته تیزهوش تابان، نظارت بر اجرای این پروتکل‌های تعیین‌شده از سوی روسیه و صدور گواهی‌های لازم برای محصولات کشاورزی صادراتی ایران به این کشور، با سازمان غذا و دارو همچنین جهاد کشاورزی و دستگاه‌های مرتبط با قرنطینه است. این دستگاه‌ها باید با هماهنگی یکدیگر بررسی‌های لازم را انجام و گواهی‌های موردنظر روسیه را برای محصولات صادراتی به این کشور صادر می‌کردند.
وی با بیان اینکه هم بخش خصوصی و هم دولتی در حال پیگیری برای حل این مشکل هستند، به استفاده از ظرفیت سفیر ایران در مسکو اشاره‌کرده و گفته است که پیشنهاد اتاق مشترک ایران و روسیه این است که بار کامیون‌هایی که در حال حاضر در مسیر به روسیه متوقف‌شده‌اند به‌سرعت آزمایش شوند و اگر سم موردنظر وجود نداشته باشد و یا میزان آن کم باشد دست‌کم از آن کامیون‌ها برای صادرات به روسیه استفاده شود. این راه‌حل کوتاه‌مدتی است اما در درازمدت آنچه را که غذا و داروی روسیه تدوین و به دستگاه‌های مرتبط جمهوری اسلامی ارسال کرده باید اجرا کنیم. امر پیچیده‌ای هم نیست و فقط کافی است یک سری استانداردها اجرایی شده و آزمایش‌های لازم انجام شود تا محصولات کشاورزی ما با همان گواهی‌های لازم، راهی روسیه شوند.
۴۰ قلم محصول کشاورزی در سبد کالاهای صادراتی
مسعود الماسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز می‌گوید: آستارا به‌عنوان یک شهرستان مرزی حجم گسترده‌ای از صادرات کشور را بر دوش دارد و آمارهای گمرک و قرنطینه جهاد کشاورزی حاکی از این است که ۶۵ درصد از محصولات صادراتی استان محصولات کشاورزی است.
به گفته وی، ۴۰ قلم محصول کشاورزی در سبد صادراتی ما قرار دارد که در سال گذشته ۴۰۵ میلیون دلار از مجموع ۶۰۰ میلیون دلار صادرات مربوط به بخش کشاورزی بوده است.
الماسی مرز آستارا را از فعال‌ترین مرزهای کشور حتی در دوران کرونا دانسته و گفته که این مرز حتی یک‌لحظه هم متوقف نشده است.
۹۵ درصد کالای صادراتی به روسیه از طریق مرز آستارا انجام می‌شود
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان ۹۵ درصد از کالاهایی که به روسیه صادر می‌شود از طریق مرز آستارا است و ۹۲ درصد از محصولات کشاورزی ایران به روسیه هم از طریق قرنطینه نباتات آستارا انجام می‌شود.
الماسی با اشاره به اینکه از شهریور سال قبل برای نخستین بار مشکلاتی که در مرز آستارا ایجاد و موجب طولانی شدن صف‌های کامیون‌ها شد ما اقداماتی را برای طبیعی شدن صادرات اقدام کردیم و واحد قرنطینه که آخرین مرحله صادرات و مستقر در مرز است را برای بازدید و کنترل محصول که بتواند تضمین‌کننده سلامت محصولات کشاورزی و عاری بودن آن را از آفات و بیمارهای ها تائید کند را مستقر کردیم.
وی به برگشت کالاهای کشاورزی از روسیه که در چند روز اخیر موجب ممنوعیت واردات فلفل دلمه‌ای از ایران به روسیه شده است اشاره کرد و گفت که آنچه موجب برگشت این محصول از روسیه شده است باقی‌مانده سموم و باقی‌مانده عناصر موجود در محصول است که استاندارد روسیه آن را خارج از استاندارد خود تشخیص داده است البته پیش‌تر نیز مکاتباتی را در همین رابطه اعلام کرده بود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان پیشنهاد‌هایی را ارائه داده و گفته که جهت رفع مشکل صادرکنندگان چند راهکار برای تقویت قرنطینه نباتات در آستارا داریم که در گام اول زمینه را برای قرنطینه در مبدأ فراهم کنیم که با بخش‌های مختلف کشور در حال انجام است.
جذب ۱۰ گیاه‌پزشک در آستارا در بخش قرنطینه
وی گام دوم را از جذب ۱۰ گیاه‌پزشک در آستارا برای کمک بخش قرنطینه اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون بخشی از امور در اختیار آزمایشگاه‌های همکار است اما در تمام دنیا قرنطینه در اختیار حاکمیت و دارای یک پروتکل جهانی و از آن پروتکل به‌صورت بین‌المللی تبعیت می‌کند که در آستارا هم با اعزام نیروی بیشتر تلاش ما بر این است تا دقت بیشتر همراه با تسهیل در کار تجار فراهم شود.
الماسی این را هم گفته که با کمک استاندار و نگاه مثبت وزیر، به‌زودی ۱۰ گیاه‌پزشک در قرنطینه آستارا فعالیت خود را آغاز خواهند کرد.
محصولات کشاورزی باید شناسنامه‌دار شوند
وی گام سوم را شناسنامه‌دار کردن محصول عنوان می‌کند و معتقد است در بسیاری از کشورها محصولات غذایی دارای کد ۱۶ رقمی هستند و این کد، آدرس مزرعه و باغ تولیدی را هم قابلیت رهگیری دارد.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی، در گیلان به‌صورت آزمایشی در شهرستان رودبار این اقدام صورت گرفته است و هم‌اکنون ۲۲ هزار بهره‌بردار تولیدکننده زیتون مشخصات باغ و تولید آنان شناسنامه‌دار شده است.
دخالت دولت در صادرات کمرنگ شود
قاسم رضاییان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان و بازرگانان گیلان و رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق نیز می‌گوید تمام تلاش ما بر این است تا در دولت کنونی که امید جدیدی برای بخش تولید و بازرگانی ایجادشده، دخالت دولت در بخش صادرات کمرنگ‌تر شده و دولت صرفاً بر امور نظارت داشته باشد.
این تولیدکننده و صادرکننده می‌گوید: وجود برخی واسطه‌ها به بخش تولید و تجارت آسیب جدی زده است.
بهراد سهراب نژاد، رئیس انجمن صادرکنندگان و واردکنندگان آستارا هم به مشکلات بخش تجارت آستارا اشاره می‌کند و با بیان اینکه آستارا قطب مهم اقتصاد ایران و دارای تجار خوش‌نام و باسابقه در کشوراست، از فرسایشی شدن برخی مشکلات که موجب به‌زانو درآوردن بازرگانان شده است ابراز گلایه می‌کند.
به گفته وی، اتاق بازرگانی گیلان با نگاه هوشمندانه‌ای که به تسهیل تجارت دارد تلاش‌های گسترده‌ای را در سطح کشور و خارج از کشور دنبال می‌کند.
دلیل برگشت محصولات کشاورزی، دیر ابلاغ شدن بخشنامهها است
این فعال اقتصادی و صادرکننده آستارایی با اشاره به وجود تجار فعال و باسابقه کشور در آستارا، می‌گوید: موضوع برگشت محصولات کشاورزی به جهت عدم اطلاع‌رسانی دیرهنگام به تجار است که چنین رخدادهایی خسارت‌های سنگینی را متوجه بازرگانان می‌کند.
سهراب نژاد، مشکل نابسامانی ورود کامیون‌های حمل بار در گمرک آستارا از عمده مشکلات آستارا می‌داند و معتقد است انجمن، راهکارهایی را برای برون‌رفت از ترافیک و دلالی در پایانه آستارا که موجب افزایش کرایه بار و تحمیل هزینه به تجار و کاهش رقابت‌پذیری محصول در بازار هدف می‌شود را به اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ارائه داده است که منتظر عملیاتی شدن همکاری و وعده مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان هستیم و خوش‌بین هستیم در دولت جدید شاهد اجرایی شدن راهکار انجمن برای سامان بخشیدن به ورود و خروج کامیون در پایانه آستارا و تأمین امنیت شهروندان در خیابان‌ها باشیم.
کیانوش نوروز نژاد، عضو هیئت نمایندگان اتاق و صادرکننده هم می‌گوید: دستورالعملی را روسیه ابلاغ کرده است و ما هم موظف به اجرای آن هستیم لذا باید راهکارها و شیوه‌های صادرات محصول منطبق بر کالای صادراتی در بازار هدف را فراهم کنیم.
وی بالا رفتن دانش صادرکنندگان و برخورداری آنان از کلاس‌های آموزشی را ضروری می‌داند و می‌گوید: باید در دنیای امروز با شیوه‌نامه‌های جهانی و منطبق بر استانداردهای جهانی وارد بازار شویم که قطعاً این رویکرد باید موردتوجه صادرکنندگان برای حضور مداوم آنان در بازارهای موردتوجه باشد.
خوشبختانه استان گیلان با داشتن مرزی پویا و استراتژیک با کشورهای حاشیه خزر و اوراسیا یکی از شاهراه‌های ارتباطی در بین کرویدوهای فعال جهان است و می‌تواند در توسعه صادرات سهم قابل‌توجهی داشته باشد.
امروزه که ارتباط ایران به‌جای بلوک غربی به سمت بلوک شرقی در حال گسیل هست، توسعه زیرساخت‌های ارتباطاتی به‌ویژه حمل‌ونقل ترکیبی بسیار مهم هستند و دولت ایران در این مهم باید با نگاه ژرف و عمیق اقدام کند.
وجود مشکلات و چالش‌هایی نظیر عدم هماهنگی‌ها، دخالت‌های بیجا، نداشتن شناسنامه مشخص کالا و محصولات صادراتی، فقدان کارشناسان خبره و تخصصی در قرنطینه‌ها، وجود دلالان و صدها چالش دیگر موانع بزرگ به‌حساب می‌آیند و رغبت و انگیزه صادراتی را از تجار و بازرگانان ایرانی می‌گیرد.
در شرایط تحریمی که درامد ارزی بسیار قابل‌توجه و به بیان بهتر حیاتی است، هرگونه تساهل و کم‌کاری علاوه بر ضربه زدن به تولید داخلی و سرمایه ایرانی به‌نوعی باز کردن میدان برای رقبای تجاری و بین‌المللی تجار ایرانی است که هر چه سریع‌تر باید رویکرد دولت و نظام تجارت در دوران کنونی ضمن تغییر، رخ عملیاتی و نتیجه‌بخش به خود بگیرد.
انتهای پیام/۳۳۸۹/ع
