پشت پرده امضای توافق امنیتی آمریکا با بحرین چیست؟

فارس‌پلاس؛ سیدعلی نجات، کارشناس مسائل غرب آسیا در یادداشتی نوشت: آمریکا در دهه‌های گذشته با ایجاد معمای امنیت در منطقه خلیج فارس به دنبال اهدافی نظیر ایجاد فضای بی‌اعتمادی، سوءظن، تنش‌زایی، دامن زدن به رقابت تسلیحاتی و درنهایت فروش تسلیحات خود بوده است. با وجود این، در سه سال اخیر بسیاری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی با درک نیت سیاست‌مداران آمریکایی سعی کرده‌اند در روابط خارجی خود تغییراتی اعمال کنند. در همین راستا از سیاست روابط یک‌جانبه با آمریکا به رابطه چند قطبی با کشورهایی نظیر روسیه و چین متمایل شده‌اند.

سیاست چرخش در روابط به چند قطبی میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پس از خروج مفتضحانه آمریکا از افغانستان بیش از پیش نمود یافته است. این موضوع نگرانی واشنگتن را به دنبال داشته است؛ از این رو در یک سال گذشته دولت بایدن سعی کرده است بار دیگر نشان دهد همچنان حضور پررنگی در منطقه خلیج فارس دارد.

روندهای هفته اخیر در روابط واشنگتن و منامه حاکی از تلاش دو کشور برای گسترش روابط امنیتی است. در روزهای گذشته حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین در منامه از استیون کرگ بندی، سفیر آمریکا در بحرین استقبال و در این دیدار از روابط تاریخی و مشارکت راهبردی قوی با واشنگتن تمجید کرد.

عبداللطیف الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین نیز چندی پیش در سفر به واشنگتن با باب منندز، رئیس کمیسیون روابط خارجی سنای آمریکا دیدار و درباره تقویت شراکت راهبردی میان دو کشور رایزنی کرد. اواخر هفته گذشته نیز سلمان بن حمد آل خلیفه، ولیعهد و نخست‌وزیر بحرین در سفر خود به واشنگتن توافق امنیتی – اقتصادی امضا کرد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا پس از امضای توافقنامه امنیتی با بیان اینکه همکاری‌های دفاعی و اطلاعاتی میان دو کشور گسترش می‌یابد، گفت: هدف از این توافق افزایش همکاری‌ها در زمینه‌هایی از جمله دفاعی، امنیتی، فناوری و تجارت است.

حال این پرسش مطرح می‌شود اهداف آمریکا از امضای توافق امنیتی – اقتصادی با بحرین چیست؟ در پاسخ باید گفت، آمریکا از این اقدام اهدافی را در سه عرصه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دنبال می‌کند.

داخلی: دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا یک ‌سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ به دنبال توافق‌های محدود در منطقه غرب آسیا برای ارتقای جایگاه دموکرات‌ها در برابر رقبای جمهوری خواه است. دولت بایدن که در سال‌های اخیر در سیاست منطقه‌ای خود دستاورد مهمی کسب نکرده است سعی می کند در ماه‌های آخر با کسب دستاوردهایی در حوزه سیاست خارجی، شانس پیروزی مجدد خود را تکرار کنند.

منطقه‌ای: هدف مهم واشنگتن از امضای توافق امنیتی با منامه تثبیت نفوذ خود در منطقه به وسیله تسری این نوع توافق راهبردی است. بسیاری از رسانه‌ها اعلام کرده‌اند، دولت بایدن می‌خواهد از توافق راهبردی با بحرین به عنوان چارچوبی برای توافقات مشابه با سایر کشورهای منطقه استفاده کند. در واقع واشنگتن با امضای توافقنامه امنیتی با منامه می‌خواهد نشان دهد قصد و نیتی برای خروج از خلیج فارس ندارد و نوعی سیگنال به سعودی‌ها و دیگر کشورهای عربی است که نشان دهد با وجود درگیری در اوکراین، همچنان می‌تواند از متحدان عربش دفاع کند.

بین‌المللی: هدف آمریکا از امضای توافق امنیتی با بحرین رقابت با چین و روسیه است. بسیاری از کشورهای عربی منطقه و متحدان قدیمی واشنگتن به تازگی روابط خود را با مسکو و پکن گسترش داده‌اند. در سال‌های گذشته سیاست راهبردی واشنگتن چرخش از خلیج فارس به سمت شرق آسیا بود تا بتواند رقیب اصلی خود یعنی چین را مهار کند، اما افزایش همکاری‌های چین با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نگرانی واشنگتن را مضاعف کرده است.

امضای قراردادهای اقتصادی چین با عربستان سعودی و امارات متحده عربی در کنار توسعه همکاری‌های امنیتی، واشنگتن را به این جمع‌بندی رسانده است باید پایگاه سنتی خود را حفظ کند. علاوه بر آن، روسیه در دو‌ سال گذشته به ویژه از زمان شروع جنگ اوکراین همکاری‌های اقتصادی و امنیتی را با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تقویت کرده و این در حالی است که ائتلاف چین و روسیه در خلیج فارس، به شدت برای منافع غرب تهدیدزاست. لذا آمریکایی‌ها تلاش می کنند با امضای توافق امنیتی و اقتصادی با بحرین و تسری این نوع توافقات راهبردی همچنان جای پای خود را حفظ و نفوذ رقبای بین‌المللی را محدود کنند.

بهره سخن

با وجود اینکه بحرین هم‌پیمان کلیدی آمریکا در خلیج فارس به شمار می‌رود، از متحدان اصلی آمریکا در خارج از پیمان ناتو و ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین مستقر است، امکانات نظامی مختلفی در بندر سلمان، پایگاه نظامی جفیر، فرودگاه محرق و پایگاه هوایی شیخ عیسی دارد، اما توافق امنیتی اخیر ضمانت‌های بند پنجم پیمان ناتو را ارائه نمی‌دهد که نشان می‌دهد هرگونه حمله به یکی از اعضای ائتلاف حمله به همه اعضای آن است.

در حقیقت توافق امنیتی اخیر به معنای هرگونه تهاجم به بحرین به مثابه تهاجم به آمریکا نیست، بلکه به معنای جلوگیری از تهدیدها بوده و در صورت حمله به بحرین، واشنگتن متعهد است فوری با متحد خود رایزنی و راه‌های پاسخگویی را بررسی کند.

در همین راستا به نظر می‌آید این نوع توافق امنیتی مورد نظر عربستان سعودی و امارات متحده عربی قرار نگیرد؛ زیرا عربستان سعودی و امارات به دنبال تضمین‌های امنیتی با ماهیت رسمی‌تر همانند پیمان ناتو از سوی آمریکا هستند.

پایان پیام/ت