سهم ناچیز خاستگاه زیتون از سطح زیرکشت/آب چالش جدی زیتونکاران است
خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها – بهرام قربانپور: از حاشیه سفیدرود خروشان که رد می‌شوید در لابلای درختان سبز زیتون، متانت و افتادگی این درختان مقدس بیش از همه چیز توجه‌ها را به خود جلب می‌کند، درختانی که در عین پرباری و زیادت محصول، متواضعانه و سر به زیر ایستاده‌اند.
درختانی که تابستان داغ را با تشنگی تحمل کردند و از بیم آفت مگس به خود لرزیدند اما از پای در نیامده و سبد سبد محصول با کیفیت و مرغوب به باغداران و کشاورزان هدیه کردند.
روغن زیتون جایگزینی مناسب و سلامت محور
اگر چه همه رودبار را به عنوان «خاستگاه زیتون» کشور می‌شناسند اما این شهرستان که عمده اقتصاد مردمانش از این محصول استراتژیک است اما فقط ۹ هزار هکتار اراضی آن به زیر کشت زیتون رفته که نسبت به سایر استان‌ها و شهرستان‌ها که هیچ سابقه‌ای در این زمینه ندارند، بسیار ناچیز است.
اهمیت غذایی زیتون و روغن آن بر کسی پوشیده نیست با توجه به چالش‌های موجود در بخش دانه‌های روغنی و روغن، رغبت مردم به سمت مصرف روغن زیتون افزایش یافته است که اگر سیاستگذاری و هدفگذاری مناسبی در این زمینه صورت گیرد می‌توان روغن زیتون را جایگزین مناسبی به جای مصرف سایر روغن‌ها کرد که این حرکت می‌تواند میزان امنیت غذایی و سلامت جامعه را تا حد قابل توجهی ارتقا ببخشد.
«آب» مهم‌ترین دغدغه و چالش
«خانلر گودرزوند چگینی» یکی از باغداران زیتون لوشان که چندین دوره به عنوان کشاورز نمونه کشوری و استانی شناخته شده در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به افزایش چشم گیر محصولات زیتون در سال جاری اظهار کرد: برکت درختان زیتون امسال شامل حال باغداران و کشاورزان رودباری شده است.
وی در ادامه با گلایه از عملکرد آب منطقه‌ای گیلان افزود: مشکل اصلی باغداران و کشاورزان شهرستان رودبار، آب است مسئله‌ای که سال‌ها لاینحل مانده و کسی هم به فکر حل آن نیست.
این باغدار نمونه کشوری چالش آب را یکی از موانع مهم در مسیر توسعه باغات زیتون شهرستان رودبار عنوان کرد و گفت: برای توسعه باغات زیتون و افزایش بهره وری و همچنین ارتقای سطح زیرکشت این محصول با مشکل جدی آب مواجه ایم.
گودرزوند چگینی با بیان اینکه درختان زیتون در کنار سفیدرود تشنه هستند، اضافه کرد: نگاه بسته متولیان آب منطقه‌ای و همچنین عدم توجه مسئولان جهاد کشاورزی به این مقوله سبب شده تا «آب» به چالش جدی کشاورزان و باغداران تبدیل شود.
وی با بیان اینکه کشاورز و باغدار نباید وقتش در راهروهای دادگاه‌ها تلف شود، افزود: باغدار به عنوان پایه و اساس تولید و پرورش محصول باید تمام فکر و ذهنش تقویت زیرساختی و افزایش بهره وری باشد اما به دلیل مشکلات حقوقی که با آب منطقه‌ای در خصوص موضوع آب برای ما ایجاد شده مدام درگیر دادگاه‌ها هستیم.
این باغدار لوشانی با اشاره به فصل برداشت زیتون سبز، سهم اشتغالزایی در این بخش را ارزشمند توصیف کرد و گفت: در فصل برداشت و فرآوری که از اواخر شهریور شروع می‌شود و تا دی ماه ادامه دارد روزانه بیش از ۲۰۰ نفر در این باغ مشغول هستند.
گودرزوند چگینی با اشاره به هزینه‌های سرسام آور کشاورزی و باغداری، بیان کرد: فعالیت در عرصه باغداری زیتون مقرون به صرفه نیست اما سفرهای پهن کرده‌ایم تا اقشار مختلف جامعه از آن بهره ببرند.
مافیای دلالی از بازار زیتون حذف شود
این باغدار لوشانی به واسطه گری‌ها و مافیای دلالی در بازار زیتون اشاره و تصریح کرد: در فصل برداشت زیتون از نانوا گرفته تا بقال و قصاب، زیتون سبز عرضه می‌کنند و هیچ نظارتی در این بازار مافیایی نیست.
خانلر گودرزوند چگینی با بیان اینکه مافیای دلالی از بازار زیتون باید حذف شود، به چند نرخی بودن قیمت زیتون سبز نیز انتقاد کرد و گفت: نرخ گذاری مشخصی در خصوص قیمت زیتون سبز در شهرستان رودبار صورت نگرفته و هر کسی یک نرخ می‌دهد.
بر اساس گزارش میدانی آنطور که در بازار زیتون شهرستان رودبار بر سر قیمت‌ها می‌گذرد چند نرخی بودن قیمت «زیتون سبز» است، این میوه مقدس در نبرد چانه زنی‌ها هر کیلو از ۱۸ هزار تومان تا ۴۵ هزار تومان معامله می‌شود که اگر به تعادل قیمت‌ها برسیم عمدتاً هر کیلو ۳۰ هزار تومان داد و ستد می‌شود.
وی با بیان اینکه قیمت زیتون سبز نباید توسط دلالان نرخ گذاری شود، افزود: به دلیل نبود انسجام در خرید و فروش و همچنین ضعف نظارت‌های میدانی سبب شده تا دلالان کاسبان واقعی و تعیین کنندگان قیمت‌ها در بازار زیتون باشند.
بسترهای «رونق تولید» هموار شود
باغدار لوشانی با بیان اینکه روغن زیتون کالای استراتژیک تلقی می‌شود، تولید زیتون و روغن زیتون را بسیار مهم و ارزشمند برشمرد و اضافه کرد: حمایت از تولید زیتون و روغن زیتون از سوی متولیان امر ملموس نیست و باغداران و صنایع بخش زیتون و فرآورده‌های آن با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
گودرزوند چگینی با اشاره به خواص درمانی و غذایی روغن زیتون، بیان کرد: روغن زیتون بهترین روغن دنیا به شمار می‌رود و ارزش غذایی و دارویی فراوانی دارد که به منظور ارتقای سطح سلامت جامعه، باید سرمایه گذاری بیشتری در این بخش صورت گیرد.
وی خواستار حمایت ویژه مسئولان از صنعت زیتون شد و افزود: مسئولان باید وقت بیشتری برای حمایت از باغداران و دست اندرکاران صنعت زیتون بگذارند و آنها به حال خودشان رها نکنند.
این باغدار زیتون با بیان اینکه تولیدکننده نباید وقتش در راهروهای ادارات تلف شود، گفت: بسترهای رونق تولید باید توسط متولیان امر هموار شود تا تولیدکننده دغدغه‌ای جز «تولید» نداشته باشد.
گودرزوند چگینی خواستار تقویت بنیه مالی کارخانجات استحصال زیتون تقویت بنیه مالی کارخانجات استحصال زیتون شد و بیان کرد: دولت با ارائه تسهیلات کم بهره و تزریق پول به کارخانه داران بخش زیتون، بستر را برای خرید زیتون فراهم کنند.
وی ادامه داد: با خرید مستقیم کارخانه داران و صنایع بسته بندی و فرآوری زیتون، عملاً دست واسطه‌ها و دلالان در این بخش کوتاه می‌شود.
نبود آینده نگری در صنعت زیتون
«فردین لطفعلی پور» از باغداران زیتون شهرستان رودبار در گفتگو با خبرنگار مهر آینده نگری در راستای صنعت زیتون در بخش‌های مختلف صورت نگرفته است و همین موضوع دغدغه مندان این عرصه را نگران می‌کند.
وی با بیان اینکه از زیتون رودبار فقط نامش باقی مانده افزود: اقدامات زیربنایی و اساسی برای ارتقای سطح زیر کشت زیتون در شهرستان رودبار صورت نگرفته است.
این فعال در بخش زیتون با اشاره به وجود بزرگترین بازارچه فروش زیتون کشور در رودبار بیان کرد: بازارچه زیتون رودبار به محل فروش و عرضه محصولات دیگر استان‌ها و حتی کشورها تبدیل شده و از نام رودبار به کام دیگران سودجویی می‌شود.
لطفعلی پور با اشاره به تشکیل تعاونی زیتونکاران شهرستان رودبار اضافه کرد: این تعاونی که با هدف سامان بخشی صنف باغداران زیتون تشکیل شده به علت برخی بی توجهی‌ها و عدم حمایت از سوی مسئولان و مشارکت باغداران زیتون ابتر مانده است.
وی با بیان اینکه تعاونی زیتونکاران شهرستان رودبار جز آمار دستگاه‌های اجرایی به حساب نمی‌آید، افزود: مسئولان تعاونی زیتونکاران در هیچکدام از جلسات و تصمیم گیری های بخش زیتون سهیم نیستند و کسی از آنها دعوت نمی‌کند.
«مهد زیتون» از رودبار در حال کوچ کردن است
این باغدار منجیلی با بیان اینکه «مهد زیتون» از رودبار در حال کوچ کردن است، گفت: استان‌هایی که هیچ گونه سابقه‌ای در بخش زیتون ندارند اما با مدیریت یکپارچه و افزایش سطح تولید و بهره وری، از رودبار پیشی گرفتند و این زنگ خطر بزرگی برای میوه استراتژیک گیلان و رودبار است.
لطفعلی پور، نبود مدیریت صحیح و کارآمد در بخش کشاورزی را چالش اصلی صنعت زیتون در شهرستان رودبار دانست و بیان کرد: حمایت از باغداران و فعالین عرصه زیتون در شهرستان رودبار بسیار کمرنگ است.
وی با بیان اینکه زیتون رودبار هنوز به طور واقعی «برندسازی» نشده است زیتون رودبار هنوز به طور واقعی «برندسازی» نشده است، افزود: هر استان و شهرستانی محصول و صنعت استراتژیکش را برجسته نمایی می‌کند اما برای «زیتون رودبار» این خبرها نیست و تاکنون نشده یک جشن و همایش ویژه برای زیتون گرفته شود.
احساس نیاز «دهکده زیتون» در رودبار
این فعال عرصه زیتون با بیان اینکه رودبار ظرفیت برخورداری از «دهکده زیتون» را دارد، گفت: با ایجاد دهکده زیتون در رودبار می‌توان به این صنعت در شهرستان سامان داد.
لطفعلی پور با انتقاد از رنگ و بوی سیاسی گرفتن جهاد کشاورزی و صنعت زیتون در شهرستان رودبار افزود: تا زمانی که نگاه سیاسی در بدنه جهاد کشاورزی و دیگر بخش‌ها حاکم است نمی‌توان به پویایی صنعت زیتون امیدوار بود.
زیتون کاری‌ها دانش بنیان شود
این فعال بخش زیتون با تاکید بر دانش بنیان کردن زیتون کاری، بیان کرد: بسترهای لازم برای آموزش کشاورزان و باغداران زیتون در شهرستان رودبار فراهم نیست و اکثر باغداران به روش سنتی زیتون تولید می‌کنند.
لطفعلی پور با انتقاد از برگزاری همایش‌های پر رنگ و لعاب و بی محتوا در خصوص زیتون، تصریح کرد: برنامه‌ها و همایش‌هایی که به نام زیتون در شهرستان برگزار می‌شود صرفاً برای ارائه گزارش عملکرد و نمایش بازی است و هیچ خروجی برای تقویت صنعت زیتون نداشته و ندارد.
وی با بیان اینکه همایش زیتون باید آموزش محور و کارشناسی باشد، افزود: همایش‌های بدون خروجی مناسب دردی از زیتون شهرستان رودبار دوا نمی‌کند.
این باغدار منجیلی با اشاره به ورود دستگاه‌ها و ماشین آلات فرسوده و از رده خارج شده به بخش فرآوری و روغن گیری زیتون در شهرستان رودبار بیان کرد: هیچ نظارتی بر نوع عملکرد و استاندارد بودن دستگاه و ماشین آلات بخش زیتون صورت نمی‌گیرد و خروجی محصولات فرآوری شده و روغن زیتون بی کیفیت از آب در می‌آید.
افزایش ۲۵۰ درصدی تولید زیتون
«مهدی عباسی» رئیس شورای ملی زیتون هم که به دلیل افزایش تولید زیتون در نامه‌ای از مدیران کارخانجات فرآوری و بسته بندی زیتون و روغن زیتون خواسته تا با خرید زیتون از باغداران حمایت کنند، گفت: امسال تولید زیتون نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۲۵۰ درصدی داشته که این اتفاق برای صنعت زیتون بسیار ارزشمند است.
وی با انتقاد از عملکرد ضعیف متولیان جهاد کشاورزی در قبال باغداران زیتون، افزود: افزایش ۲۵۰ درصدی تولید زیتون نسبت به سال گذشته اگرچه اتفاقی خوشایند و امیدبخش است اما باید زیرساخت‌های لازم در این بخش فراهم شود که با توجه به مکاتبات متعدد در ماه‌های اخیر با وزارتخانه، قدم‌های مثبتی در این راستا برداشته نشده است.
رئیس شورای ملی زیتون خواستار ممنوعیت واردات روغن زیتون به کشور در فصل برداشت و فرآوری ممنوعیت واردات روغن زیتون به کشور در فصل برداشت و فرآوری آن شد و بیان کرد: اگر ممنوعیت واردات روغن زیتون اعمال نشود قیمت این محصول با نرخ پایینی از باغداران خریداری شده و کاهش قیمت زیتون، زیتون کاران و تولیدکنندگان را با چالش جدی روبرو خواهد کرد.
عباسی با تاکید بر تقویت زیرساخت‌ها در بخش فرآوری و بسته بندی، تصریح کرد: ظرفیت زیرساختی فرآوری زیتون، ۱۲۰ هزار تن است و این در حالی است که پیش بینی می‌شود امسال ۲۵۰ هزار تن زیتون برداشت شود.
وی از واردات ۲۴ دستگاه فرآوری و استحصال زیتون به کشور خبر و افزود: زیرساخت‌های بخش فرآوری و بسته بندی زیتون پاسخگوی تولید چند برابری زیتون در کشور را نمی‌دهد و به همین منظور شورای ملی زیتون به صورت خصوصی در این زمینه ورود کرد و به صورت اقساطی تعداد ۲۴ دستگاه از کشور ترکیه خریداری و وارد کرد.
اعتبار ۸ هزار میلیارد تومانی برای صنعت زیتون
رئیس شورای ملی زیتون در حالی از واردات ۲۴ دستگاه ماشین آلات استحصال و فرآوری زیتون به کشور خبر می‌دهد که بسیاری از کارخانجات فرآوری و بسته بندی زیتون به علت نبود سرمایه در گردش، توان خرید زیتون سبز را ندارند تا وارد چرخه تولید شوند.
وی با اشاره به طرح پیشنهادی شورای ملی زیتون به دولت در راستای تسهیل بخشی به صنعت زیتون، افزود: در این طرح تأمین زیرساخت‌ها، اعطای تسهیلات کم بهره کارخانه داران و تقویت بنیه مالی این صنایع و همچنین خرید تضمینی دانه‌های روغنی زیتون دیده شده است.
رئیس شورای ملی زیتون از خرید تضمینی ۳۰ هزار تن دانه‌های روغنی زیتون در کشور خرید تضمینی ۳۰ هزار تن دانه‌های روغنی زیتون در کشور خبر داد و اضافه کرد: با توجه به افزایش چند برابری تولید زیتون در کشور و برای حمایت از باغداران، ۳۰ هزار تن زیتون سبز روغنی با قیمت مصوب ۲۵ هزار تومان از باغداران خریداری می‌شود که سهم استان‌های زیتون خیز به تناسب تولید این محصول خواهد بود.
عباسی از تخصیص اعتبار ۸ هزار میلیارد تومانی برای حمایت از صنعت زیتون در کشور خبر داد و بیان کرد: کلیات این طرح به تصویب رسیده و در آینده نزدیک به فعالین این بخش پرداخت می‌شود.
وی با اشاره به ۷۰ هزار بهره بردار زیتون در کشور، افزود: پیش بینی شده امسال ۲۵۰ هزار تن زیتون از ۸۵ هزار هکتار باغ زیتون در کشور برداشت شود.
از نامه نگاری تا پاسکاری هنرمندانه نماینده رودبار
«مهرداد گودرزوند چگینی» نماینده مردم رودبار در مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش در نامه‌ای مکتوب از وزارت جهاد کشاورزی خواسته تا جلوی واردات زیتون و روغن زیتون به کشور گرفته شود.
نماینده رودبار در حالی خواستار عدم واردات زیتون سبز شده که این محصول قریب دو دهه است که به طور رسمی از سبد واردات حذف شده است اما واردات روغن زیتون به دلیل نیاز کشور به آن همچنان ادامه دارد.
گودرزوند چگینی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به پیگیری‌های صورت گرفته در خصوص ممنوعیت واردات بی رویه روغن زیتون، بیان کرد: با پیگیری‌هایی که از طریق وزیر جهاد کشاورزی صورت گرفت واردات بی رویه روغن زیتون و زیتون را ممنوع کردیم.
وی با اشاره به ۳۰ هزار تن خرید تضمینی زیتون در کشور، افزود: متولیان جهاد استان گیلان و شهرستان رودبار برای افزایش سهمیه خرید تضمینی زیتون تلاش کنند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه زیتون در سبد کالاهای اساسی قرار گرفته است، از اختصاص اعتبار ۳۰ هزار میلیارد تومانی در این بخش خبر داد و اضافه کرد: متولیان برنامه و بودجه به همراه جهاد کشاورزی استان برای جذب اعتبارات در بخش زیتون و بهبود بخشی سطح زیرکشت این محصول باید همت بیشتری به خرج دهند.
اگرچه تلاش نماینده رودبار در مجلس و کمیسیون برنامه و بودجه برای اختصاص اعتبارات و اخذ امتیازات بیشتر برای استان گیلان و شهرستان رودبار است اما محول کردن جذب اعتبارات به سازمان برنامه و بودجه و جهاد کشاورزی، یک نوع پاسکاری هنرمندانه است.
فعالیت ۱۰۰ واحد فرآوری، بسته بندی و روغن گیری زیتون در گیلان
«صالح محمدی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان هم در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: در گیلان قریب ۱۰۰ واحد فرآوری، بسته بندی و روغن گیری زیتون فعالیت می‌کند که از این تعداد ۷۵ واحد دارای پروانه بوده و مابقی بدون پروانه هستند.
وی، ظرفیت واحدهای فرآوری و بسته بندی زیتون را ۳۶ هزار تن برآورد کرد و افزود: بخش قابل توجهی از زیتون استان‌های دیگر در کارخانجات گیلان فراوری و بسته بندی شده و با نام و برند زیتون «رودبار» وارد بازار می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان در پاسخ به چرایی وادادگی صدور مجوز در بخش صنایع تبدیلی زیتون در این استان، گفت: طبق قانون نمی‌توان جلوی کسب و کار را بگیریم و از سوی دیگر صدور مجوز و ایجاد صنایع بیشتر در این بخش، فضای رقابتی ایجاد می‌کند و به نفع باغداران زیتون خواهد بود اگرچه جهاد کشاورزی در صدور مجوز روغن گیری زیتون سخت گیری ها و حساسیت‌های ویژه ای را اعمال می‌کند.
محمدی با اشاره به تعریف‌های مختلف برای واگذاری تسهیلات سرمایه در گردش برای کارخانه داران و صنایع تبدیلی زیتون، بیان کرد: سازمان جهاد کشاورزی ردیف‌های اعتباری خوبی برای تزریق سرمایه در گردش به فعالین صنعتی زیتون در نظر گرفته که یک بخش آن در وزارتخانه تعیین می‌شود و بخش دیگر هم افراد فعال در بخش‌های مختلف کشاورزی می‌توانند از ردیف اعتباری «موانع تولید»، «صندوق توسعه ملی» و همچنین سامانه «تبصره ۱۸» جهت دریافت تسهیلات سرمایه در گردش استفاده کنند.
وی در ادامه به چند نرخی بودن قیمت زیتون در بازار اشاره کرد و افزود: زیتون از آن دست کالاهایی است که مشمول به قیمت گذاری اجباری نمی‌شود و ستاد تنظیم بازار نمی‌تواند قیمت مصوبی برای آن تعیین کند و مبنای اصلی قیمت گذاری زیتون، «عرضه و تقاضا» است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان، ایجاد تشکل‌های مرتبط با زیتون را راهکار مناسبی برای حذف دلالان برشمرد و بیان کرد: این تشکل‌ها در قالب «زنجیره» از خود باغدار تا فرآوری و بسته بندی و عرضه محصولات را رصد می‌کند و این مهم سبب می‌شود تا فرایند تولید، بسته بندی و عرضه زیتون مسیر روشن و درستی را سیر کند.
سهم ناچیز رودبار در کشت زیتون
در هر صورت آن چیزی که صنعت زیتون را در گیلان و شهرستان رودبار به عنوان خاستگاه این محصول به چالش کشیده سهم کمتر از ۱۰ درصدی تولید زیتون این استان در کشور است. طبق گفته مسئولان ۸۵ هزار هکتار زیتون در کشور وجود دارد که سهم استان گیلان و شهرستان رودبار فقط ۹ هزار هکتار است. همین اختلاف آماری فاحش سطح زیر کشت زیتون خود گواه بر عملکرد ضعیف متولیان امر استان و شهرستان نسبت به مسئله ارتقای کشت این محصول است..
استان‌هایی که سابقه ۲۰ ساله در بخش زیتون ندارند از شهرستان رودبار دارای قدمت بیش از دو هزار ساله در بخش زیتون سبقت گرفتند و اگر این روند ادامه پیدا کند نسل‌های آینده شاید دیگر زیتون را با نام رودبار نشناسند و همین پسوند تزئینی هم از رودبار گرفته شود.
مهم‌ترین مسئله‌ای که سد راه توسعه باغات زیتون در شهرستان رودبار شده قوانین سخت گیرانه و دست و پاگیر آب منطقه‌ای است. چه بسا بسیاری از سرمایه گذاران و راغبان توسعه باغات زیتون برای سرمایه گذاری در این بخش اظهار آمادگی کردند اما در ابتدای امر با چالش مهمی به نام «محدودیت منابع آبی» برخوردند بهانه‌ای که آب منطقه‌ای گیلان آن را اهرمی برای توقف سرمایه گذاری در این بخش استفاده کرده است.
