اهدای حدود ۱۴۵ هزار جلد کتاب توسط کتابخانه ملی به سراسر کشور/ ۶۹ هزار و ۵۹۸ نسخه خطی داریم
به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، اولین نشست خبری معاونین و مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی صبح امروز در اندیشگاه این مجموعه برگزار شد.
در ابتدا عصمت معصومی معاون کتابخانه ملی با اشاره به ساختار و هدف و فعالیت‌های صورت گرفته توسط معاونت کتابخانه ملی گفت: این اداره یک فضای چند بعدی و مأموریت‌های متعددی دارد. از یک سو تجلی بخش دانش است و در عین حال وظفیه پژوهش و آموزش را هم دارد. با مروری بر اهداف مندرج اساسنامه کتابخانه ملی درخواهیم یافت که صیانت و سازماندهی آثار مکتوب و غیرمکتوب در موضوعات مختلف و تأمین نسخ خطی جهانی و تلاش برای تقویت کتابداری، مشورت دادن به کتابخانه‌های کشور از وظایف این سازمان است که کتابخانه ملی یکی از پیشران‌های داخلی در حوزه‌های گفته شده است.
کتابخانه ملی ۱۴۴ هزار و ۷۳۳ عنوان به ۹۴ کتابخانه در سراسر کشور اهدا کرده است
وی در ادامه افزود: این معاونت چهار اداره کل دارد که به ترتیب اداره فراهم آوری، پردازش، اطلاع‌رسانی و کتب خطی و نادر است. اداره فراهم آوری ورودی کلیه اسناد به سازمان است و آماری که از دی‌ماه سال گذشته تا کنون به دست آمده نشان می‌دهد که از میان ۱۷۹ هزار سند رسیده ۷۰ هزار و ۴۲۰ سند ثبت شده‌اند که ۱۴۳ هزار سند را خود سازمان و ۳۶ هزار سند توسط مجموعه برون سپاری شد که از این مقدار۴۳ هزار و ۲۵۸ اثر غیرکتابی بود. اهدایی که به مجموعه صورت گرفته است بالغ بر ۸ هزار سند لاتین و ۵۲۷ هزار نسخه عام است که سازمان هم بالغ بر ۱۴۴ هزار و ۷۳۳ عنوان کتاب به ۹۴ کتابخانه در سراسر کشور اهدا کرده است.
۶۹ هزار و ۵۹۸ نسخه خطی داریم
عصمت معصومی معاون کتابخانه ملی درخصوص بخش‌های دیگر این معاونت بیان کرد: در اداره کل پردازش و سازماندهی بررسی درخواست‌های فیپا، شاپا و شابکا صورت می‌گیرد که از دی‌ماه سال گذشته تا کنون ۴۴ هزار و ۳۴۱ فهرست‌نویسی پس از انتشار و ۱۲۶ هزار شابکا در کتابخانه ثبت بیوگرافی را انجام دادند و ۳۳۹ نشریه تخصصی هم به ثبت رسیدند. اداره اطلاع‌رسانی که وظیفه خدمت‌رسانی را دارد و در برگزاری کارگاه‌ها، کتابخانه نابینایان، کودکان و نوجوانان، اسلام‌شناسی و ایرانشناسی و فعالیت‌های جاری مخازن یعنی دریافت کتاب‌ها فعالیت‌های جدی را انجام داده‌است و مرجع پذیرش ۵۰ هزار پرسش کاربران به صورت مجازی و ۱۱ هزار مورد حضوری و ۲هزار مورد تلفنی بوده است. در نسخ خطی نیز ۶۹ هزار و ۵۹۸ موجودی داریم که از این تعداد در دوره مدیریت جدید ۷۳ نسخه خریداری شده است که بخشی از این اسناد برون سپاری شده‌اند.
وی افزود: تا کنون ۴ هزار ۸۲۰ نفر برای عضویت در کتابخانه ملی ثبت‌نام و ۴ هزار ۲۰۰ نفر تمدید کردند و در مجموع کتابخانه ملی ۲۵۶ هزار عضو دارد.
در ادامه فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال کتابخانه ملی درخصوص فعالیت‌های این اداره گفت: مهم‌ترین اداره در این بخش، اداره کل کتابداری و پژوهشی است و در سه گروه تیم‌های پژوهشی فعالیت می‌کنند که به ترتیب ایرانشناسی و مردم‌شناسی، علم داده و هوش مصنوعی و علم اطلاعات و داده‌شناسی موضوعات فعالیت آنها است. اعضای هیأت علمی مشغول بررسی و ایجاد طرح‌هایی در سطح ملی هستند که تاکنون ۳۱ طرح توسط اساتید هیأت علمی مصوب شده است. بحث آموزش و ارتقاء کمی و کیفی کارکنان و پژوهشگران خارج از سازمان که به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند در زمره وظایف این اداره است.
وی افزود: ۱۶ نشست در این دوره برگزار شد که ۱۲ دوره غیرحضوری و چهار دوره به صورت حضوری برگزار بود. انتشارات سازمان با توجه به اینکه باید جایگاه علمی داشته باشد در تلاش است آثار پژوهشگران داخلی و خارجی را منتشر کند. همچنین دانشنامه‌های مدیریت اسناد، علم آرشیو، صنعت شناسی و زنان ایران را در دستور کار داریم که در مسیر انتشار قرار گرفته‌اند.
فاطمه صدر درخصوص پژوهشکده اسناد گفت: پژوهشکده اسناد قدیمی‌ترین پژوهشکده در موضوعات حفاظت از اسناد است که همکاران با تجربه‌ای در این خصوص فعالیت می‌کنند و لازم داریم در حوزه حفاظت و صیانت از آثار مستند کارهای پژوهشی بیشتری انجام دهیم. در بخش تاریخ شفاهی و معاصر پژوهشکده همایش سالانه در سطح ملی و بین‌المللی و نشست‌های تخصصی برگزار می‌کند. از ۶۲ مصاحبه شونده در مجموع ۴ هزار و ۵۰۰ دقیقه مصاحبه صورت گرفته و ۳۲ مورد فهرست‌نویسی و ۶۹ مورد مستندسازی کلیدواژه‌ها هم انجام شده است.
وی افزود: در بخش دیجیتال‌سازی دو مسئولیت درونی و بیرونی داریم که بخش بیرونی با انعقاد تفاهم‌نامه‌ها صورت می‌گیرد و در بخش داخلی انواع اسناد شامل فیلم، عکس و صوت موجود را با توجه به درجه اهمیت با پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها دیجیتال‌سازی می‌کنیم و در بخش پردازش منابع دیجیتال خروجی و محصول نهایی را مشاهده می‌کنیم که پنجره ارتباطی ما با پژوهشگران است. همچنین در چند بخش سامانه نشریات غیر پژوهشی، ایران ژورنال و فهرست نسخ خطی فعالیت دارد.
وظیفه اشاعه و صیانت از آثار مکتوب را معاونت اسناد برعهده دارد
در ادامه محمدجواد جعفریان معاون اسناد در خصوص فعالیت‌های صورت گرفته این معاونت گفت: ۲ حوزه اصلی در این معاونت وجود آن حفظ و حراست از میراث مکتوب ایران است و وظیفه اشاعه را هم برعهده دارد. سعی کردیم در برابر سه مورد از آسیب‌های این حوزه که به ترتیب آب، آتش و آفت هستند فعالیت‌هایی را صورت بدهیم تا کمترین آسیبی به این اسناد وارد شود. همکاری با شهرداری تهران و شورای شهر تهران برای عایق‌بندی رودخانه کنار سازمان صورت گرفت و کارهای مقدماتی این طرح انجام شد. همچنین به سازمان‌های مختلف کشور که مراکز نگهداری از اسناد دارند و همچنین مراکز استانی خود سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز توصیه‌هایی برای حفاظت از اسناد در مقابل آب ارائه شد.
وی افزود: ساختمان اسناد ملی ایران یکی از مقاوم‌ترین و با کیفیت‌ترین سازه‌های مهندسی است، اما بهرحال ممکن است هر سازه‌ای آفات را هم داشته باشد. تلاش کردیم تا با گردآوری تجارب گذشته، از آنها به نفع حفظ و حراست از اسناد بهره ببریم. در حوزه‌های آب، آتش و آفات پروتکل‌های جدیدی در دستور کار قرار گرفته و بویژه پروتکل‌های رفتار با رطوبت تغییر کرده‌اند. در بارندگی‌های اخیر مدت زمان سرکشی به اسناد به یک ساعت رسید، یعنی اینکه ما در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز هر ساعت یکبار به اسناد سرکشی می‌کردیم و مدیران نیز در طول این مدت در محل سازمان اسناد اقامت داشتند.
جعفریان ادامه داد: همکاری با شهرداری تهران و شورای شهر تهران برای عایق‌بندی رودخانه کنار سازمان صورت گرفت و کارهای مقدماتی این طرح انجام شد. همچنین به سازمان‌های مختلف کشور که مراکز نگهداری از اسناد دارند، همچنین به مراکز استانی خود سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز توصیه‌هایی برای حفاظت از اسناد مقابل آب ارائه شد.
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پروتکل‌های صورت گرفته در زمینه مواجهه با آتش گفت: در اولین ماه‌های حضور تیم جدید مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی مناقصه اطفا حریق انجام شد و ما به زودی اپراتور ۲۴ ساعته کنترل حوادث را در سازمان خواهیم داشت.
با همکاری شهرداری تهران فضایی ۶ هزار مترمربعی را در اختیار گرفتیم
جعفریان در بخش دیگری از سخنان خود به مبحث مبهم کنترل آفات در اسناد ملی کشور اشاره کرد: ما ۲۰ سال است که در ساختمان اسناد، از برخی دستگاه‌های کشور که امکان رسیدگی پیش از واگذاری به اسناد خود را ندارند، اسناد دریافت می‌کنیم. با هربار دریافت میلیون‌ها آفت به اسناد نزدیک شده‌اند. با همکاری شهرداری تهران فضایی ۶ هزار مترمربعی را در اختیار گرفتیم که تبدیل به آرشیو راکد شد. بنابراین اسناد دریافتی ابتدا به آنجا منتقل شده و اسناد امحایی و اسناد ارزشمندِ دارای قابلیت نگهداری، در این محل از هم تفکیک شده و اسناد امحایی به مرحله امحا می‌رود و اسناد که باید نگهداری شوند، مجوز ورود به ساختمان اسناد ملی را پیدا می‌کنند.
وی اضافه کرد: خدمات اسکن در محل با همکاری معاونت پژوهش سازمان ارائه می‌شود. همکاری با دانشگاه‌ها را افزایش داده‌ایم. تلاش کرده‌ایم تا جلب توجه حوزه‌های دانشگاهی به سند را بیشتر کنیم که باعث قدرت بیشتر در تحلیل روایت می‌شود. بنابراین دسترسی مراکز دانشگاهی به اسناد را آسان‌تر کرده‌ایم.
در دوره جدید اراده‌ای را روی یافتن اسناد گمشده گذاشته‌ایم
جعفریان همچنین به مسئله توجه روی برخی از اسناد مورد غفلت قرار گرفته اشاره کرد و ادامه داد: در دوره جدید اراده‌ای را روی یافتن اسناد گمشده گذاشته‌ایم و در هر مناسبتی بر اساس تقویم سازمانی این اسناد را منتشر خواهیم کرد. نه تاریخ قابل بازگشت است و نه اسناد جایگزین دارند. باید توجه داشت که کتاب همیشه با یک اراده قبلی تولید می‌شود، اما سند خیر.
قانون اسناد در کشور ما غریب است
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: قانون اسناد در کشور ما غریب است و آنطور که باید به آن توجه نمی‌شود. بخشی از این عدم توجه، تغافل است، چرا که برخی از مراکز کشور می‌خواهند خود برای اسنادشان برنامه‌ریزی کنند. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که همکاری نهادها با معاونت اسناد کتابخانه ملی رو به بهبود است.
وی در ادامه به میزان بررسی اسناد نهادها توسط معاونت اسناد کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: اسنادی که ما در طول یکسال گذشته در دستگاه‌های کشور به آن رسیدگی کردیم یک میلیارد و دویست و پنجاه و چهار میلیون سند بوده است که این میان بیش از ۲۰ میلیون برگ، اسنادی ارزشمند برای نگهداری بوده است. این کار ما باعث شد تا بیش از ۶۰ هزار متر مربع فضای اداری در کشور که به نگهداری اسناد اختصاص پیدا کرده بودند، آزاد شود و ۴۰۰ میلیون سند آرشیوی موجود داریم.
نقش تسهیل‌گری به جای تصدی‌گری
جعفریان گفت: ضمن احترام به مفاد قانون اسناد ملی، نقش تسهیل‌گری را به جای تصدی‌گری صرف در حوزه اسناد ملی اختیار کرده‌ایم. ما مدل‌های نگهداری را پیشنهاد می‌دهیم. همچنین با همکاری با دیوان محاسبات کشور رسیدگی به عملکرد هر دستگاه در زمینه اسناد خودش و تطابق آن با قوانین حفظ اسناد ملی را نیز در دستور کار قرار داده و آن را پیش می‌بریم. همچنین با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای نخستین بار در طول تاریخ معاصر شاهد ورود اسناد به قوانین برنامه توسعه هفتم کشور خواهیم بود. یک بازشناسی جدید از دستگاه‌های با همکاری کم و با همکاری زیاد در زمینه اسناد انجام داده‌ایم و با وزارت اقتصاد، نیروی زمینی ارتش و مجلس شورای اسلامی نیز تفاهم‌نامه‌هایی را امضا کرده یا در شرف امضا داریم.
وی همچنین نهادهایی را که بیشترین همکاری با معاونت اسناد در زمینه نگهداری و تحویل اسناد ملی دارند به این شرح معرفی کرد: قوه قضائیه، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت اقتصاد، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو، سازمان هلال احمر، بیمه‌های البرز و دانا و…
جعفریان همچنین برخی مکتوبات اسنادی را که قرار است به زودی توسط این معاونت منتشر شوند به این شرح اعلام کرد: «۱۵ خرداد شصت سال بعد»، «گوهریاد»، «چهار فصل کوچ» و «خراش بر آئینه».
اسناد ایرانی خارج از کشور باید مبادله شوند
جعفریان در بخش دیگری از سخنان خود درباره اسنادی مربوط به ایران که در کشورهای دیگر نگهداری می‌شوند، گفت: بسیاری از اسناد مربوط به ایران در روسیه، انگلستان، اسپانیا و… وجود دارند. این اسناد باید مبادله شوند و هیچ کشوری حاضر نیست که اسناد در اختیار خود را یکطرفه بدهد. در این زمینه سفرا کمک حال ما هستند، اما کار اصلی را باید رایزن‌های فرهنگی ایران انجام دهند. ما با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای را امضا کرده‌ایم.
ما روایت حقیقت را تقدیم می‌کنیم
جعفریان در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه به نظر می‌رسد اسناد بالادستی مختصات ایجابی برای نهادهای مختلف کشور در زمینه ارائه اسناد خودشان به معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ایجاد نمی‌کند، گفت: قانون اسناد ملی ایران قدمتی ۵۲ ساله دارد. قانون کاملی نیست اما پرنقص هم نیست. ما ضرورت تغییر را احساس کرده‌ایم، اما تدوین قوانین جدید و ارائه آن به صورت لایحه زمان‌بر است. اسناد اداری ما عصاره مدیریت کشور است و همین برنامه‌های جدید همچون رفتن به برنامه هفتم توسعه را ما با همین قوانین موجود انجام داده‌ایم. فعلاً همکاری ما با نهادهای دیگر خوب است و سعی داریم با همین قدم‌های اولیه به سراغ تدوین قوانین جدید هم برویم.
وی همچنین درباره سؤال دیگر مبنی بر میزان محدودیت ارائه اسناد به پژوهشگران، چنین اشاره کرد: سعی ما بر این است که هیچ محدودیتی در آرشیو ملی نداشته باشیم، چرا که تاریخ خود گویای همه چیز است. کاری که بنده و همکارانم موظف به انجام آن هستیم ارائه حقایق است. ما روایت حقیقت را تقدیم می‌کنیم. هیچ سندی در آرشیو ملی ایران غیرقابل دسترس نیست اما شورای تعیین سطح میزان و سطح دسترسی به آن را تعیین می‌کند.
حجم آسیب سانحه آب‌گرفتگی کتابخانه ملی در سال ۹۸ بالا بود
جعفریان درباره میزان خسارت به اسناد ملی در سانحه آبگرفتی ساختمان آرشیو ملی در سال ۱۳۹۸ گفت: آن اتفاق بسیار ناگوار بود و موجب شد تا حجم زیادی از اسناد آسیب ببینند. بخش مهمی از آن اسناد اسنادی بودند که فاقد ارزش نگهداری تشخیص داده شده و باید برای امحا می‌رفتند، اما بخشی هم اسناد دارای ارزش نگهداری بودند. حجم آسیب بالا بود. مدیران وقت بیش از ۶۰ ساعت بود که در آن حجم بارندگی به مخازن سرکشی نکرده بودند و این اتفاق بر اثر آن رخ داد. اما کلیه اسناد این بخش نه اسناد تاریخی که اسناد اداری بودند.
توقف مقطعی انتشار مجموعه «تاریخ شفاهی ایران»
در بخش دیگر برنامه فاطمه صدر، سرپرست معاونت پژوهش و منابع دیجیتال، نیز در پاسخ به پرسشی مبنی بر سرانجام چاپ مجموعه تاریخ شفاهی که با تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان، صدا و سیما و حسین دهباشی انجام شده است، گفت: متأسفانه فرایند اصولی که درباره بررسی همه کتاب‌ها در سازمان معمولاً انجام می‌شود، درباره مجموعه «تاریخ شفاهی ایران» صورت نگرفته است؛ به همین دلیل انتشار برخی از مجلدات این مجموعه با انتقادات پژوهشی و حرفه‌ای از سوی اساتید تاریخ و اندیشه سیاسی همراه بوده است.
وی با تأکید بر اینکه در چاپ مجلدات قبلی فرایند داوری رخ نداده است، افزود: این مجموعه دربردارنده مجلدات خوبی است اما از سوی اساتید و کارشناسان درباره بحث روایتگری و پرداختن به مسائل مختلف، نکاتی مطرح شده بود؛ به همین دلیل بناست پس از داوری دیگر مجلدات منتشر شود.
انتهای پیام/
