نقش برق هسته‌ای در چالش انرژی اروپا/زیر پوست بازار انرژی قاره سبز چه می‌گذرد
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در سواحل بادگیر فلامنویل، شهری صنعتی در شمال غربی فرانسه، رو به آب‌های متلاطم کانال مانش، گنبد بتنی سر به فلک کشیده‌ای است که یکی از بزرگترین و قوی‌ترین راکتورهای هسته‌ای جهان با ۱۶۰۰ مگاوات ظرفیت را در خود جای داده است، اما اینکه چه زمانی این غول عظیم‌الجثه شروع به تولید برق و تحویل آن به شبکه برق فرانسه خواهد کرد، مشخص نشده است.
ساخت این نیروگاه اتمی یک دهه کامل از برنامه زمان‌بندی پیش‌بینی شده عقب است و مبلغی حدود ۱۲ میلیارد یورو، بیش از بودجه اولیه هزینه شده و همچنان تا آغاز بهره‌برداری زمان زیادی باقی‌مانده است. فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده برای شروع عملیات بهره برداری در سال جاری بار دیگر به تعویق افتاده و به سال ۲۰۲۴ موکول شده و از سوی دیگر، مشکلات موجود تنها منحصر به این نیروگاه (Flamanville-3) نیست؛ برای مثال، جدیدترین نیروگاه هسته‌ای فنلاند که ماه سوم سال ۲۰۲۲ شروع به کار کرد نیز قرار بود ۱۰ سال پیش تکمیل شود.
بر این اساس، در حالی که جنگ در اوکراین، اروپا را وادار کرده به هر نحوی وابستگی خود را به گاز طبیعی و نفت روسیه قطع کند، توجه به انرژی هسته‌ای در حال افزایش است و تا حدودی نویدبخش تأمین انرژی قابل اعتماد در قاره اروپا است.
طرفداران انرژی هسته‌ای در اروپا تاکید دارند، این انرژی پاک، می‌تواند به حل بحران انرژی در اروپا کمک کند و مکمل اصلی برای استفاده از انرژی‌های خورشیدی، بادی و سایر فناوری‌های تجدیدپذیر در دستیابی به اهداف بلندپروازانه تغییرات اقلیمی باشد.
در همین راستا، فاتح بیرول، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: «تهاجم روسیه سبب شد، ملاحظات امنیت انرژی در اروپا بازتعریف شود.»
وی در این‌باره افزود:« انتظار می‌رود در نتیجه عدم تأمین امنیت انرژی، تمایل به انرژی هسته‌ای در اروپا و سایر مناطق جهان یک گام به جلوتر برود اما احیای مجدد هسته‌ای در واقعیت مملو از مشکلات بسیاری است.»
به گزارش فارس، تلاش برای یافتن جایگزین‌های مطمئن برای منابع انرژی روسیه، شکاف سیاسی بین کشورهای اروپا را در موضوع انرژی هسته‌ای تشدید کرده است، زیرا تعدادی از کشورهای دارای نیروگاه‌های هسته‌ای به رهبری فرانسه، بزرگترین تولیدکننده برق اتمی اروپا، برای افزایش ظرفیت این نوع نیروگاه‌ها تلاش می‌کنند در حالی که آلمان و سایر کشورهای هم‌فکر با آن مخالف هستند.
بر اساس آمار، یک چهارم کل برق مصرفی اتحادیه اروپا از نیروگاه‌های هسته‌ای تولید می‌شود. دوازده کشور از انواع قدیمی که عمده آنها در دهه ۱۹۸۰ ساخته شده‌اند، استفاده می‌کنند. در این رابطه، فرانسه با ۵۶ راکتور در حال بهره‌برداری بیش از نیمی از کل راکتورهای این قاره را در اختیار دارد.
*دور شدن اروپا از سوخت‌های فسیلی
بیش از یک دهه گذشته، اتحادیه اروپا انتقال به اشکال سبزتر انرژی را آغاز کرد، اما ملاحظات اقتصادی و ژئوپلیتیکی تلاش‌های در دست انجام را پیچیده می‌کند. ژوئیه سال گذشته که اروپا از طرحی برای دور شدن از سوخت‌های فسیلی طی ۹ سال آینده رونمایی کرد، لحظه مهمی بود. زیرا اطلاق سرمایه‌گذاری‌های پایدار به نیروگاه‌های هسته‌ای و گاز طبیعی سبب شد، بسیاری از آن انتقاد کرده و آن را اقدامی ضد اهداف سبز عنوان کنند.
در این راستا، عملیات نظامی روسیه در اوکراین باعث افزایش قیمت انرژی و تغییر سیاست‌های اروپا به سمت منابع سبزتر شده است. بر اساس آخرین آمار، ۱۳ راکتور هسته‌ای نسل جدید که در فرانسه با طراحی متفاوت از راکتور فلامنویل برنامه‌ریزی شده‌اند، دستکم تا سال ۲۰۳۵ آماده نمی‌شوند.
بر این اساس، به نظر می‌رسد برای ایجاد تغییر در بحران فعلی انرژی بسیار دیر باشد. ازطرفی، بریتانیا به تازگی جاه‌طلبی‌های خود را برای احداث هشت نیروگاه هسته‌ای جدید اعلام کرده است؛ اما واقعیت بسیار نگران‌کننده‌تر است، زیرا، انتظار می‌رود که پنج راکتور از شش راکتور در حال بهره‌برداری بریتانیا طی یک دهه آتی به دلیل قدیمی شدن متوقف و از مدار تولید خارج شوند.
در حالی که تنها یک نیروگاه هسته‌ای جدید، با رهبری فرانسه با تأخیر و هزینه ۲۰ میلیارد پوندی در هینکلی پوینت در جنوب غربی انگلستان، در دست ساخت است. طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته فاز نخست آن در سال ۲۰۲۶ وارد مدار تولید خواهد شد سایر طرح‌های نیروگاهی در حال اجرا در اروپای شرقی، دور از انتظار است که پیش از سال ۲۰۳۰ به بهره‌برداری برسند.
جاناتان استرن، پژوهشگر ارشد مؤسسه مستقل مطالعات انرژی آکسفورد، می‌گوید:« احداث نیروگاه‌های اتمی بسیار زمانبر است، زیرا تکمیل این پروژه‌ها دستکم به ۱۰ سال زمان نیاز دارد»
این پژوهشگر تاکید می‌کند: «مشکل بزرگ، خروج گاز روسیه است و این مشکل اکنون وجود دارد، نه در دهه آتی، زمانی که شاید ما نسل دیگری از راکتورهای هسته‌ای را ساخته باشیم.»
در آن‌سو، طرفداران توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای می‌گویند؛ اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد، انرژی هسته‌ای می‌تواند یک راه‌حل باشد.
*خط قرمز اروپا روی سیاست‌ها سبز
بر این مبنا، دولت بلژیک، در توافق با حزب سبز این کشور، تصمیم خود برای حذف تدریجی انرژی هسته‌ای تا سال ۲۰۲۵ را لغو کرد چرا که با تشدید حمله روسیه به اوکراین در ماه گذشته، دوباره عمر فعالیت دو راکتور را برای یک دهه تمدید کرد. انرژی حاصل به بلژیک کمک می‌کند تا از اتکا به گاز روسیه اجتناب کند، زیرا این کشور از منابع انرژی تجدیدپذیر از جمله توربینهای بادی و پنل‌های خورشیدی برای دستیابی به اهداف آب و هوایی اروپا تا سال ۲۰۳۵ نیز بهره خواهد برد. وزیر انرژی بلژیک، در توضیح چرخش خط مشی دولت گفته است: «تهاجم به اوکراین زندگی را تغییر داد، ما می‌خواهیم واردات را از روسیه کاهش دهیم.»
به گزارش فارس، در آلمان که بیش از هر کشور اروپایی دیگر به گاز و زغال سنگ روسیه وابسته است، به نظر می‌رسد، سیاست قبلی عدم استفاده از انرژی هسته‌ای حتی برای رفع بحران انرژی حال حاضر همچنان ادامه دارد. آلمان طبق برنامه‌ریزی قبلی قرار است سه نیروگاه هسته‌ای آخر خود را تا پایان سال جاری تعطیل کند،
این آخرین اقدام از برنامه‌ای است که قانون‌گذاران آن کشور پس از حادثه هسته‌ای فوکوشیما-ژاپن در آگوست سال ۲۰۱۱ تصویب کردند تا تمام راکتورهای هسته‌ای این کشور تا پایان سال ۲۰۲۲ از مدار تولید خارج شوند (هشت واحد بلافاصله بعد از این قانون تعطیل شدند و چهار واحد نیز در پایان دسامبر ۲۰۲۱ برای همیشه تعطیل شدند. سه واحد آخر این کشور هم قرار است در پایان سال جاری (۲۰۲۲) بسته شوند).
دو شرکت از بزرگترین شرکت‌های انرژی آلمان اعلام کردند که آماده به تعویق انداختن تعطیلی نیروگاه‌ها برای کمک به کاهش وابستگی کشور به روسیه هستند؛ اما حزب سبز که بخشی از ائتلاف حاکم بر برلین است، ادامه فعالیت آنها را رد کرد.
اولاف شولتز، صدراعظم آلمان به پارلمان گفته بود:« به دلایلی که فکر می‌کنم بسیار خوب و درست است، تصمیم گرفتیم که آنها (نیروگاه‌های هسته‌ای) را تعطیل کنیم اما با بحرانی شدن وضعیت انرژی در اروپا، هفته گذشته صدراعظم آلمان، اظهار کرد، فعال نگهداشتن آخرین راکتورهای هسته‌ای در حال کار این کشور فراتر از قانون ۲۰۱۱، ممکن است برای اطمینان از تأمین برق مورد نیاز، معنی و توجیه مناسبی داشته باشد.»
*عقب‌نشینی مردم آلمان از خاموش شدن نیروگاه‌های اتمی این کشور
بر اساس بهروزترین آمار، انتشار نتایج دو نظرسنجی انجام شده از مردم آلمان در خصوص تداوم فعالیت راکتورهای هسته‌ای موجود آن کشور، از تصمیم این کشور پرده‌برداری کرد. بر این اساس نتایج نشان‌دهنده تغییر نظر مردم و حمایت گسترده از تداوم فعالیت راکتورهای هسته‌ای، با توجه به شرایط حاکم بر انرژی آن کشور است.
نتایج این دو نظرسنجی نشان می‌دهد که اکثریت مردم آلمان موافق ادامه فعالیت سه راکتور هسته‌ای باقی مانده این کشور پس از پایان سال جاری هستند. پشتیبانی قابل توجهی برای فعال نگه داشتن این واحدها تا پنج سال دیگر و حتی ساخت راکتورهای جدید به منظور تأمین امنیت انرژی مشاهده می‌شود.
در این راستا، نظرسنجی انجام شده از مردم آلمان، توسط ARD-DeutschlandTrend نشان داد که تنها ۱۵ درصد از افرادی که مورد پرسش قرار گرفتند موافق تعطیلی راکتورهای باقی‌مانده در پایان سال جاری (همانطور که در سیاست حذف انرژی هسته‌ای آلمان برنامه‌ریزی شده بود) هستند. ۴۱ درصد از شرکتکنندگان در نظرسنجی گفتند که از تمدید چند ماهه عملیات واحدها حمایت می‌کنند، در حالی که ۴۱ درصد دیگر بر این نظر بودند که کشور باید در بلندمدت به استفاده از انرژی هسته‌ای ادامه دهد. بر اساس این نظرسنجی، حتی در میان حامیان حزب سبز، که اساساً مخالف انرژی هسته‌ای هستند، تنها ۳۱ درصد موافق پایبندی به سیاست قبلی بودند. در مقابل دو برابر یعنی حدود ۶۱ درصد از حامیان سبز، طرفدار تمدید فعالیت راکتورها برای مدت چند ماه بوده و ۷ درصد نیز از استفاده بلندمدت از نیروگاه‌های هسته‌ای حمایت می‌کنند.
در این نظرسنجی ۱۳۱۳ نفر به پرسشهای تلفنی و برخط که در تاریخ ۱ الی ۳ آگوست سال جاری برگزار شد، پاسخ دادند. اکثر پاسخ دهندگان از سیاست دولت فدرال مبنی بر مستقل کردن آلمان از واردات انرژی از روسیه حمایت کردند، به طوری که ۷۱ درصد از افراد شرکتکننده در نظرسنجی این هدف را صحیح و فقط ۲۴ درصد آن را اشتباه دانستند.
نظرسنجی نشان داد که با توجه به وضعیت فعلی انرژی، ۸۱ درصد از کسانی که مورد سؤال قرار گرفتند معتقد بودند توسعه سریعتر انرژی بادی درست است، ۶۱ درصد از افزایش استفاده از نیروگاه‌های زغال سنگ استقبال کردند.
در نظرسنجی دیگر که توسط مؤسسه نظرسنجی آنلاین Civey به نمایندگی از اشپیگل انجام شده، ۷۸ درصد از پاسخ دهندگان از ادامه فعالیت سه راکتور در حال کار آلمان تا تابستان ۲۰۲۳ حمایت کردند. این نظرسنجی که در آن حدود ۵۰۰۰ نفر به صورت برخط از ۲ تا ۳ آگوست ۲۰۲۲ مورد سؤال قرار گرفتند، توافق گسترده‌ای مبنی بر باقی ماندن راکتورهای در حال فعالیت برای مدت طولانی‌تری نیز نشان داد، به طوری که ۶۷ درصد از افراد سؤال شونده موافق بهره‌برداری از راکتورها برای پنج سال دیگر بودند. در پاسخ به این پرسش که آیا آلمان باید نیروگاه‌های هسته‌ای جدید بسازد، ۴۱ درصد از پاسخ‌دهندگان، موافق و ۵۲ درصد مخالف بودند.
لازم به ذکر است، پس از حادثه نیروگاه فوکوشیما دایچی در ژاپن در مارس ۲۰۱۱، دولت آنگلا مرکل، صدراعظم وقت، تصمیم گرفت تا پایان سال ۲۰۲۲ به تدریج استفاده از انرژی هسته‌ای را متوقف کند. پیش از این سیاست، آلمان حدود یک چهارم برق خود را از انرژی هسته‌ای تأمین می‌کرد.
حتی در کشورهایی که انرژی هسته‌ای را گزینه‌ای ارزشمند می‌دانند، انبوهی از موانع بر سر راه هستند. مارک هیبز، کارشناس هسته‌ای در بنیاد کارنگی، می‌گوید: «این دستیابی به انرژی یک شبه اتفاق نمی‌افتد.»
*برنامه پرهزینه فرانسه برای توسعه نیروگاه اتمی
به گزارش فارس، برنامه‌های رئیس‌جمهور فرانسه برای رنسانس انرژی هسته‌ای در این کشور، موجی از راکتورهای اتمی بزرگ و کوچک نسل جدید با قیمت اولیه تخمینی ۵۰ میلیارد یورو را پیش‌بینی کرده است. این درحالی است که برنامه ماکرون، هزینه‌ای بسیار زیادی نیاز دارد و دیگر کشورهای اروپایی نمی‌توانند یا نخواهند توانست تأمین آن را بر عهده بگیرند. ماکرون اذعان دارد که ساخت این نیروگاه‌ها سریع نخواهد بود، زیرا علاوه بر دلایل متعدد، این توسعه نیازمند آموزش نسل جدیدی از مهندسان انرژی هسته‌ای است.
آقای استرن از مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد می‌گوید: «بیشتر دولت‌ها تنها فشار می‌آورند، در حالی که حتی اگر شروع به ساختن نیروگاه‌های اتمی کنند، زمان زیادی طول می‌کشد. همه فناوری‌های دیگر حوزه انرژی به سرعت در حال پیشرفت هستند و همه آنها ارزان‌تر می‌شوند، در حالی که هسته‌ای پیشرفت نمی‌کند و گران‌تر نیز می‌شود». به‌گفته سوفی کوربو از مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا، بسیاری از راکتورهای فرسوده فرانسه که برای ایجاد استقلال انرژی پس از بحران نفتی دهه ۱۹۷۰ ساخته شدند، برای بازرسی‌های ایمنی متوقف می‌شوند و این کار را برای انرژی هسته‌ای فرانسه دشوار می‌کند تا بتواند به کاهش فشار واردات انرژی از روسیه کمک کند
این پژوهشگر بیان کرد: «تولید هسته‌ای در سالجاری در فرانسه کاهش خواهد یافت مگر اینکه راه‌حل جادویی پیدا شود؛ اما هیچ راه‌حل جادویی وجود ندارد».
*برنامه اروپا برای توسعه صنعت برق هسته‌ای
در همین رابطه، سعیدفتوره‌چیان، پژوهشگر حوزه انرژی در گفت‌وگو لا فارس گفت: «بهتازگی یک سری اطلاعیه‌های خوش‌بینانه نیز از طرف برخی کشورها منتشر شده است. برای نمونه، بریتانیا در ماه گذشته اعلام کرده که تصمیم به افزایش ظرفیت هسته‌ای خود دارد. هلند علاوه بر یک راکتورهسته‌ای، قصد دارد دو راکتور دیگر نیز احداث کرده و ظرفیت انرژی خورشیدی، بادی و زمین گرمایی را افزایش دهد.»
این پژوهشگر در تشریح وضعیت اتفاق افتاده در اروپا گفت:« در اروپای شرقی، تعدادی از کشورها با همکاری روسیه در حال برنامه‌ریزی برای ساخت راکتورهای هسته‌ای جدید هستند، اقدامی که در صورت تداوم عملیات نظامی روسیه به اوکراین، اجرایی شدن آنها قابل پیش‌بینی نیست.»
*بازاریابی آمریکایی‌ها در اوضاع نابه‌سامان انرژی اروپا
بر این اساس، شرکت NuScale آمریکا که طراحی راکتور جدیدی از نوع SMR (راکتور کوچک مُدولار) را انجام داده و در حال تبلیغ برای فروش آن است، ادعا می‌کند، ساخت این نوع راکتور ارزان‌تر و سریعتر خواهد بود. زیرا اجزای اصلی آن در کارخانه مونتاژ خواهند شد. براساس اطلاعات موجود، این شرکت قراردادهای اولیه را با رومانی و لهستان امضا کرده است.
از نظر تام موندی، مدیر ارشد بازرگانی این شرکت، عملیات ویژه نظامی روسیه میل مشتریان به در نظر گرفتن انرژی هسته‌ای به‌عنوان بخشی از ترکیب سبد انرژی آنها را تقویت کرده است. اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد که شرکت برق رومانی، در حال پیگیری احداث یک نیروگاه با راکتور NuScale و نیز دو راکتور کانادایی (از نوع آب سنگین CANDU) برای تکمیل یک جفت راکتور هسته‌ای موجود است که حدود ۲۰ درصد برق آن کشور را تأمین می‌کنند.
با توجه به جزئیات ذکر شده، به نظر کارشناسان حوزه انرژی، بحران اوکراین ضرورت تقویت امنیت تأمین انرژی را به کشورهای اروپایی نشان داده است، طولانی مدت شدن این جنگ می‌تواند به استقلال بیشتر انرژی آنها با توسعه انرژی هسته‌ای در آینده کمک کند.
انتهای پیام/
