معمار اصلی روابط عربستان و اسرائیل کیست؟

به گزارش ایسنا، روزنامه هاآرتص در این گزارش نوشت: بندر بن سلطان، رئیس شورای امنیت ملی و رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان در طول چندین سال با رهبران یهود و رؤسای موساد و همچنین ایهود المرت و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیران پیشین اسرائیل نشست و برخاست داشته است.

این روزنامه نوشت: گرچه پیشنهادات بندر بن سلطان تاکنون تنها روی ورق مانده است اما او موفق شد نشستی دراماتیک در جده برگزار و نزدیکی واقعی میان دو طرف ایجاد کند. 

برخی از اسرائیلی‌ها می‌خواهند سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به عربستان و اسرائیل را به خودشان منسوب کنند اما واقعیت این است که کسی که موجب نزدیکی ریاض و تل‌آویو شده و معمار اصلی این رابطه، بندربن سلطان است.

بندر بن سلطان ۷۳ ساله در نیروی هوایی انگلیس و آمریکا آموزش دیده است. وی در سال ۱۹۷۷ خلبان بود و از یک حادثه سقوط هواپیما نجات یافت. وی در سال ۱۹۸۳ به عنوان سفیر عربستان در واشنگتن تعیین شد و در آنجا به صورت تدریجی برقراری روابط با اسرائیل را شروع کرد.

در آغاز تماس‌های اسرائیل با عربستان غیرمستقیم بود و از طریق رهبران نهادهای یهودی در آمریکا انجام می‌شد لذا نشست سفیر عربستان با آن‌ها آسان نبود. بعدها عربستان، یهودی‌ها را از ورود به اراضی‌اش منع کرد. در آن روزها بندر بن سلطان به طرف‌های اسرائیلی که با آن‌ها گفتگو می‌کرد، گفت که دلیل انعطاف وی در روابط فهمیدن چگونگی فعالیت و تأثیر نهادهای یهودی در دولت آمریکاست.

وی می‌خواست شبکه نفوذ عربستان در آمریکا را مشابه شبکه نفوذ یهودیان و اسرائیل ایجاد کند و به لطف مهارت‌ها و توانایی‌هایش روابط شخصی خوبی با رؤسای جمهور آمریکا به ویژه رونالد ریگانو جورج بوش پدر و پسر برقرار کرد تا اینکه لابی که در واشنگتن ایجاد کرده بود به او در مقابله با آیپک و مخالفت اسرائیل با برخی معاملات سلاح عربستان با آمریکا کمک کرد.

طی دوره فعالیت دیپلماتیکش وی پشت بسیاری از معاملات سلاح ده‌ها میلیارد دلاری قرار داشت که شامل خرید جنگنده‌های اف۱۵ و اف۱۶ بود. نام وی همچنین در یک معامله بزرگ با انگلیس هم وجود دارد و بن سلطان متهم شده بود که رشوه‌ای به ارزش یک میلیارد پوند دریافت کرده است. همچنین در دوره مابعد ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ وی روابطی با خانواده بوش داشت.

آغاز مداخله عربستان در تلاش‌ها برای پایان نزاع اعراب و اسرائیل به سال ۲۰۰۲ بازمی‌گردد زمانی که طرح صلح عربی ارائه شد. اصل این طرح به سال ۱۹۸۱ بازمی‌گردد زمانی که فهد که یک سال بعد پادشاه شد و در آن زمان ولیعهد بود طرح صلحی را برای صلح میان اسرائیل و کشورهای عربی ارائه کرد. طرحی که اتحادیه عرب یک سال بعد ارائه کرد شامل هشت نکته بود که مهم‌ترین آن عقب نشینی کامل اسرائیل از تمام اراضی اشغالی ۱۹۶۷، به رسمیت شناختن حق بازگشت فلسطینی‌ها یا پرداخت غرامت به کسانی که نمی‌خواهند به فلسطین بازگردند، تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس، آزادی عبادت و برچیدن تمام شهرک‌ها بود. مناحیم بیگن، نخست وزیر اسرائیل با این طرح مخالفت کرد اما سه ابتکارعمل وجود داشت که مهم‌ترین آن به رسمیت شناختن اسرائیل در داخل مرزهای چهارم ژوئن ۱۹۶۷  و لغو “نه به رسمیت شناختن، نه مذاکره و نه صلح” کنفرانس خارطوم.

طرح فهد پایه و اساس تسریع روابط با اسرائیل با طرح بندر بن سلطان بود که دو سال بعد سفیر عربستان در آمریکا شد. اولین دیدار وی با شبتای شاویت، رئیس موساد در نیمه اول دهه‌ ۹۰ رخ داد. وی از آن زمان و تا به امروز به مدت ۳۰ سال با رؤسای موساد و نخست وزیران اسرائیل دیدار کرد. این دیدارها در خاک عربستان صورت گرفته است.

آنچه روابط پنهان دو طرف را پیش برد سه پرونده بود که همچنان ستون روابط اسرائیل و عربستان است. این سه پرونده عبارتند از: ترس از برنامه هسته‌ای ایران، تلاش ایران “برای سلطه بر منطقه “و تمایل عربستان برای مجهز شدن به تکنولوژی و سلاح پیشرفته اسرائیل.

لحظه تاریخی دیگری که به تقویت روابط اسرائیل و عربستان کمک کرد در سال ۲۰۰۵ است که بندر بن سلطان به عنوان رئیس شورای امنیت ملی عربستان تعیین شد. وی در سال ۲۰۱۲ نیز به عنوان رئیس سازمان اطلاعات تعیین شد. او در این نقش‌ها تحرکات دیپلماتیک علنی و سری را درباره بسیاری از مسائل خاورمیانه درباره ایران، لبنان، جنگ داخلی سوریه، مشارکت روسیه و اسرائیل و فلسطینی‌ها انجام داد. عربستان، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه را “دشمن” می‌دانست و سازمان اطلاعات این کشور بارها برای ترور وی نقشه کشید. برای همین زمانی که اسرائیل به زرادخانه دیرالزور در سپتامبر ۲۰۰۷ حمله کرد ذره‌ای ناراحت نشد. در جنگ دوم لبنان عربستان اسرائیل را به انجام حمله بیرحمانه‌ای به حزب الله ترغیب و کشورهای عربی را از تلاش برای پایان جنگ منع کرد. زمانی که اسرائیل با آتش‌بس موافقت کرد عربستان احساس ناامیدی کرد. عربستان حماس را هم دشمن خطرناکی برای منطقه می‌داند.

حزب الله، ایران و حماس در رأس تماس‌های بندر بن سلطان در دوره ریاست تامیر پاردو بر موساد از سال ۲۰۱۱ بود. در اوت ۲۰۱۴ در پایان عملیات “صخره سخت” اسرائیل علیه غزه، اسرائیلی‌ها به جده رفتند. دو طرف درباره طرحی برای تحقق صلح در خاورمیانه صحبت کردند. بندر بن سلطان نقشه راهی را برای توافق با اسرائیلی‌ها آماده کرده بود که به طرح‌های قبلی استناد داشت. اما این بار به اسرائیل فرصت تغییراتی در طرح را داد. همچنین سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان در پیام آشتی حماس را به نابودی غزه متهم کرد و خواهان همزیستی با اسرائیل شد.

در مذاکرات محرمانه جده بندر بن سلطان پیشنهاد داد که الفیصل و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل با حضور تمام وزرای خارجه عرب جمع شوند و با نقشه راه برای حل و فصل اختلافات اسرائیل و فلسطین و عادی سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی موافقت کنند. اما این اتفاق نیفتاد و بعدا روابط عربستان با اسرائیل قطع شد و در سال ۲۰۱۵ زمانی که سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان شد بندربن سلطان بازنشسته شد.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان جای بندر بن سلطان را به عنوان مهم‌ترین شخصیت در عربستان نه فقط درباره اسرائیل گرفت. وی نماینده نسل جدیدی در عربستان است. او مصمم است که رهبری عربستان را به دوره جدید ببرد. او نیز مثل اسلاف خود ایران را تهدید بزرگتر می‌داند. حتی بعد از روی کار آمدن محمد بن سلمان روابط عربستان و اسرائیل به رشد خود از طریق موساد ادامه داد و در سال ۲۰۲۰ نتانیاهو با محمد بن سلمان در شهر نیوم دیدار کرد.

امروز نیز همان پرونده‌ها در رأس تماس‌های اسرائیل و عربستان است: تبادل پیش بینی‌های سیاسی و اطلاعاتی، نزاع مشترک علیه ایران و حزب الله و سوریه و حماس و القاعده و داعش. همچنین عربستان تجهیزات امنیتی و سایبری اسرائیل از جمله برنامه جاسوسی پگاسوس را خریداری می‌کند. عربستان همچنین درحال بررسی خرید سامانه‌های دفاع هوایی از اسرائیل است.

بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی اخیرا در دیدار با خبرنگاران نظامی اعلام کرد که در دو سال گذشته شرکت‌های اسرائیلی و وزارت جنگ معاملات سلاح و صادرات نظامی با کشورهای عربی غیر از اردن و مصر به ارزش سه میلیارد دلار امضا کردند. بخش عظیمی از این مبلغ از عربستان است. همچنین فعالیت‌های تجاری مثل همکاری در زمینه‌های صنایع کشاورزی، آب، تجهیزات پزشکی و تکنولوژی برتر میان دو طرف افزایش یافته است. صدها اسرائیلی در ماه‌های اخیر به عربستان سفر کرده‌اند.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا طی سفر خود به خاورمیانه برای ایجاد توافق همکاری منطقه‌ای با اسرائیل و عربستان و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، مصر، اردن و عراق تلاش خواهد کرد. با وجود جدیتی که درباره این سفر وجود دارد اما حتی اگر پیش نویس طرحی در این باره تدوین شود ائتلاف نظامی رسمی تحت عنوان ناتوی عربی هرگز وجود نخواهدداشت به ویژه تا زمانی که پیشرفتی در حل و فصل سیاسی با فلسطینی‌ها صورت نگرفته است و سلمان بن عبدالعزیز همچنان پادشاه است.”

انتهای پیام